Վարդան Դևրիկյանի գիտական ժառանգությունը

Ապրիլի 13-ին Մոսկվայում իր մահկանացուն կնքեց ՀՀ ԳԱԱ Մ․ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի տնօրեն, բանասիրական գիտությունների դոկտոր Վարդան Դևրիկյանը։

Մարտի 23-ին Վարդան Դևրիկյանի ինքնազգացողությունը կտրուկ վատացել է, նրան տեղափոխել են հիվանդանոց և հրատապ ցուցումով անմիջապես վիրահատել։ Սրտի ստենդավորումից օրեր անց նրա ինքնազգացողությունը կտրուկ վատացել է, արձանագրվել է սիրտ-թոքային անբավարարություն, սրտի կանգ։

Վարդան Դևրիկյանը 2015թ-ից ի վեր ղեկավարել է Գրականության ինստիտուտը։

Աշխատակիցները իրենց սիրելի ղեկավարին բնութագրում են որպես լավագույն հատկանիշներով օժտված մարդ և նվիրյալ ու ժրաջան գիտնական, որի յուրաքանչյուր քայլ արվում էր ի նպաստ հայագիտության և հայ գրականության։

Վարդան Դևրիկյանը հեղինակ է ավելի քան 40 գրքի և 60-ից ավելի գիտական հոդվածների։

Բանասիրական գիտությունների դոկտոր, պրոֆեսոր, Մ․ Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտաշխատող Վանո Եղիազարյանը իր ֆեյսբուքյան էջում ներկայացրել է Վարդան Դևրիկյանի ողջ գիտական ժառանգությունը «Ձեռքս երթայ, դառնայ ի հող, գիրս մնայ յիշատակող» վերատառությամբ։

ԳՐՔԵՐ
1. Երուսաղեմի հայ ուխտավորը, Ս. Էջմիածին, 1999 թ., 74 էջ:
2. Լուսավորչի կանթեղը, Ս. Էջմիածին, 2001 թ., 40 էջ:
3. Սրբալույս Մյուռոն (Հ. Քյոսեյանի հետ), Ս. Էջմիածին, 2001թ., 152 էջ:
4. Սուրբ Էջմիածինը հայ մատենագրությունում (Հ. Քյոսեյանի հետ), առաջաբանը, նյութերի հավաքումը և ծանոթագրությունները, Ս. Էջմիածին, 2003թ., 528 էջ:
5. Նարեկյան էջեր Սուրբ Էջմիածնի ձեռագրերից, Ս. Էջմիածին, 2003թ., 55 էջ:
6. Գանձարան հայ հին բանաստեղծության (Պ. Խաչատրյանի հետ), կազմել և ծանոթագրել, Երևան, 2003 թ., 992 էջ:
7. Չսկսված և չավարտված պատերազմը, Երևան, 2004թ., 308 էջ:
8. Պայծառակերպությունը և Վարդավառի տոնը (տպագրվել է Մաշտոցի անվան Մատենադարանի գիտական խորհրդի որոշմամբ), Երևան, 2006, 87 էջ:
9. Էջեր հայոց պատմության, Երևան, 2007, 100 էջ:
10. Վարդանանք և հայ երիտասարդությունը (տպագրվել է Մաշտոցի անվան Մատենադարանի գիտական խորհրդի որոշմամբ), Երևան, 2008, 92 էջ:
11. Խորհրդավոր ընթրիք. հայկական ավանդույթից մինչև Լեոնարդո, Երևան, (տպագրվել է Մաշտոցի անվան Մատենադարանի գիտական խորհրդի որոշմամբ), Երևան, 2008, 112 էջ:
12. Սրբալույս Մյուռոն (Հ. Քյոսեյանի հետ), Ս. Էջմիածին, 2008, 170 էջ:
13. Գանձարան, Գիրք Ա (քննական բնագիր), հրատարակության է երաշխավորել Երևանի պետական համալսարանի հրատարակչությունը, Մատենագիրք Հայոց, հտ. ԺԳ, Անթիլիաս, 2008, 1-846 էջեր, (Հայկական մատենաշար «Գալուստ Գյուլբենկյան» հաստատության):
14. Գանձարան, Գիրք Բ (քննական բնագիր), Մատենագիրք Հայոց, հտ. ԺԴ, Անթիլիաս, 2008, 847-1618 էջեր:
15. Թումանյանը և հայոց հոգևոր ավանդույթը (հրատարակության է երաշխավորել ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտը), Երևան, 2010, 120 էջ:
16. Հայ գիրքը աշխարհի խաչմերուկներում, Մասն Ա, Վենետիկից Հռոմ (16–րդ դար), Երևան, 2012, 272 էջ (տպագրվել է Մաշտոցի անվան Մատենադարանի և Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհուրդների որոշմամբ):
17. Հայ գիրքը աշխարհի խաչմերուկներում, Մասն Բ, Լվովից Ամստերդամ (17–րդ դար), Երևան, 2014, 400 էջ, (տպագրվել է Մաշտոցի անվան Մատենադարանի և Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհուրդների որոշմամբ):
18. Ափից ափ լողացող սիրահար պատանու պատմությունը և «Ախթամարը», Երևան, 2014, 64 էջ, (տպագրվել է Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
19. Չսկսված և չավարտված պատերազմը, Երևան, 2014, 432 էջ:
20. Սուրբ Էջմիածինը արվեստում, Երևան, 2015, 192 էջ (տպագրվել է Մաշտոցի անվան Մատենադարանի և Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհուրդների որոշմամբ):
21. Ոսկան վարդապետ Երևանցի. կյանքը և տպագրական գործունեությունը, Երևան, 2015, 144 էջ, (տպագրվել է Մաշտոցի անվան Մատենադարանի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
22. Լվովի հայկական տպագրության 400-ամյակը, Երևան, 2016, 134 էջ (տպագրվել է ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
23. Հայ գիրքը աշխարհի խաչմերուկներում, մասն Գ, Սուրբ Ղազարից Սուրբ Էջմիածին (18-րդ դար), Երևան, 2016, 480 էջ (տպագրվել է ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
24. Հայ մատենագիրները Հայոց գրի և Թարգմանչաց մասին (Հ. Քյոսեյանի հետ), Երևան, 2019, 708 էջ (տպագրվել է ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի և Մաշտոցի անվան Մատենադարանի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
25. Սրբոց տոներին նվիրված գանձարանային կանոնները, Ս. Էջմիածին, 2020, 472 էջ (տպագրվել է ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
26. Վասպուրականի արծիվը հայ գրականության անդաստանում, Երևան, 2021, 376 էջ (տպագրվել է ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
27. Սրբալույս Մյուռոնը հայ մատենագրության մեջ (V-XIX դդ.), Ս. Էջմիածին, 2021, 360 էջ:
28. Սուրբ Էջմիածնի տպարանի հիմնումը և գործունեությունը 18-րդ դարում (Շ. Դևրիկյանի հետ), Ս. Էջմիածին, 2022, 302 էջ (տպագրվել է ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
29. В. Деврикян, А. Кесеян, Святое Миро, Св. Эчмиадзин, 2001, 60 стр.
30. В. Деврикян, Святое Миро, Св. Эчмиадзин, 2008, 80 стр.
31. Тайная вечеря. От армянской традиции до Леонардо, Ереван, 2008, 111 стр.
32. Transfiguration and the feast of Vardavar, Yerevan, 2006, 60 p.
33. Holy Myron, Ehchmiadzin, 2008, 75 p.
34. The last Supper. from Armenian tradition to Leonardo, Yerevan, 2008, 112 p.
35. Vardan Devrikian, Hakob Keusseyan, La mystere de Saint Chreme, Saint Etchmiadzine, 2001.
36. Devrikyan Vardan, Voskan Vardapet Yerevantsi. Life and Typographic activity, Yerevan, 2015, 104 p.
37. Armenian Pilgrims in Rome, Yerevan, 2016, 128 էջ (տպագրվել է ՀՀ ԳԱԱ Մ. Աբեղյանի անվան գրականության ինստիտուտի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
ՀՈԴՎԱԾՆԵՐ
1. Մի էջ Էջմիածնի տպարանի պատմությունից, «Բանբեր Հայաստանի արխիվների», Երևան, 1986, թիվ 1, էջ 147-152:
2. Մի հին երգի ամբողջական բնագիրը, «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1984, թիվ 1, էջ 163-166:
3. Շնորհալին Ալիշանի գնահատությամբ, «Բանբեր Երևանի համալսարանի», Երևան, 1990, թիվ 2, էջ 138-142:
4. Գրական ավանդույթը Ալիշանի տեղագրական գործերում, «Էջմիածին», 1996, թիվ 4, էջ 71-84:
5. Սրբալույս Մյուռոն, «Էջմիածին», հմր. Թ, 1996, էջ 90-96:
6. Ս. Էջմիածինը Վենետիկի Մխիթարյանների ԺԸ-ԺԹ դարերի գիտագրական ժառանգությունում, «Բազմավէպ», 2001, Ս. Ղազար, էջ 129-138:
7. Գրերի գյուտի Բալուի ավանդությունը, «Էջմիածին», 2005, հմր. Ժ-ԺԱ, էջ 118-129:
8. Պայծառակերպության պատկերագրության ձևավորման գրական սկզբնաղբյուրները, «Էջմիածին», 2005, հմր. ԺԲ, էջ 14-27:
9. Սրբոց Թարգմանչաց նվիրված գանձերը, «Էջմիածին», 2005, հմր. Թ, էջ 35-46:
10. Նոյյան տապանի մասունքը, «Էջմիածին», 2007, հմր. Ը, էջ 27-43:
11. Վարդանանք և հայոց եկեղեցին, «Էջմիածին», 2007, հմր. ԺԱ, էջ 86-95:
12. Հոգեգալստյան պատկերների խորհրդավոր ծերունին և շնագլուխը, «Էջմիածին», հմր. ԺԲ, 2007, էջ 73-83:
13. Սրբալույս մյուռոնը հայոց միջնադարում, «Էջմիածին», 2008, հմր. Թ, էջ 74-83:
14. Սրբալույս մյուռոնի ժողովրդական պաշտամունքը, «Էջմիածին», 2008, հմր. Թ, էջ 84-87:
15. Եկեղեցական տոների գանձարանային ընթացքը Ս. Ծննդից մինչև Հոգեգալուստ, «Էջմիածին», 2009, հմր. Բ, էջ 105-119:
16. Եկեղեցական ամառային տոների գանձարանային ընթացքը, «Էջմիածին», 2009, հմր. Գ, էջ 148-158:
17. Ձիավոր սրբերի գանձարանային կանոնները, «Պատմաբանասիրական հանդես», հմր. 3, 2010, էջ 117-128:
18. Սուրբ Ծննդյան պատկերագրությունը և մատենագրական սկզբնաղբյուրները, «Էջմիածին», 2010, հմր. Գ, էջ 93-103:
19. Հայոց միջնադարի ազատագրական լեգենդը. մաս առաջին, Հայ-հռոմեական դաշինքը գրական սկզբնաղբյուրներում, Երևան, «Վէմ», 2010, հուլիս-սեպտեմբեր, թիվ 3 (31), էջ 81-99:
20. Տերյանի՝ Վյաչեսլավ Իվանովին նվիրված բանաստեղծությունը, «Հումանիտար գիտությունների արդի հիմնախնդիրներ», Երևան, 2011, էջ 13-19, (տպագրվում է Հյուսիսային համալսարանի գիտական խորհրդի որոշմամբ):
21. Թագավորական իշխանությանը տրված բնորոշումները գանձերի բարեխոսական հայցվածներում, «Գրականագիտական հանդես», Երևան, 2011, հմր. ԺԱ-ԺԲ, էջ 144-152:
22. Կոստանդիանոսի վարքի և Սուքիասյանց տեսիլի հիշատակությունները «Գանձարան» ժողովածուում, «Աշտանակ» հայագիտական հանդես, Մատենադարան, Երևան, 2011, հտ. Դ, էջ 65-92:
23. Հայոց միջնադարի ազատագրական լեգենդը. մաս երկրորդ. Ներսես Մեծի մարգարեական կանխասացությունը և այլ տեսիլներ, «Վէմ», Երևան, 2011, հունվար-մարտ, թիվ 1(33), էջ 55-77:
24. Հակոբ Մեղապարտի հինգ հրատարակությունները. տպագիր և ձեռագիր օրինակների համեմատական քննություն, «Վէմ», 2012, ապրիլ-հունիս, թիվ 2 (38), էջ 152-179:
25. Աստվածահայտնության գանձարանային կանոնը և պատկերագրությունը, «Գրականագիտական հանդես», Երևան, 2012, հմր. ԺԳ, էջ 140-154:
26. «Գանձարան» ժողովածուի «Համաւրէն Մարգարէիցն» կանոնը, «Բանբեր Մատենադարանի», հմր. 19, Երևան, 2012, էջ 311-319:
27. «Մաշտոց» ծիսարանի հնագույն խմբագրության վերհանումը, «Էջմիածին» ամսագիր, 2013, հմր. Ժ, էջ 115-121:
28. Հայ սրբախոսական գրականության հմուտ հետազոտողը (Քնարիկ Տեր-Դավթյանի ծննդյան 90-ամյակի առթիվ), Երևան, «Պատմաբանասիրական հանդես», հմր. 3, 2016, էջ 259-263:
29. Հայր Ղևոնդ Ալիշանի գիտական և գրական ժառանգությունը, «Պատմաբանասիրական հանդես», հմր. 3, 2021, էջ 3-31
Հոդվածներ ժողովածուներում
30. Սրբոց Թարգմանչաց եկեղեցական կանոնը, Միջազգային գիտաժողով՝ նվիրված Հայոց գրերի գյուտի 1600-ամյակին, Զեկուցումների ժողովածու, Երևան, 12- սեպտեմբերի, 2005թ., Երևան, 2006, էջ 511-518:
31. Մայր Ցուցակ հայերէն ձեռագրաց Մաշտոցի անուան Մատենադարանի, հտ. Բ, Երևան, 2004, հմր. 301-600 ձեռագրերի թեմատիկ, տեղանունների. անձնանունների, 11 «Գանձարանների» գանձերի սկզբնատողերի և հարակից այլ նյութերի ցանկերի կազմում, էջ 1473-1662:
32. Մայր Ցուցակ հայերէն ձեռագրաց Մաշտոցի անուան Մատենադարանի, հտ. Գ, Երևան, 2007, ցանկերի կազմում, էջ 1777-2002:
33. Մայր Ցուցակ հայերէն ձեռագրաց Մաշտոցի անուան Մատենադարանի, հտ. Դ, Երևան, 2008, ցանկերի կազմում, էջ 1465-1692:
34. Մայր Ցուցակ հայերէն ձեռագրաց Մաշտոցի անուան Մատենադարանի, հտ. Ե, Երևան, 2009, ցանկերի կազմում, էջ 1269-1472:
35. Давтак Кертог, Православная Энциклопедия, том 13, 2011, стр. 612.
36. Ծանոթագրություններ, Գանձեր. Հայաստանի Ազգային գրադարանի, 2012, էջ 90-97:
37. Նախաբան, Հայ գիրքը 1921-1930, 2012, էջ VII-XII:
38. Նախաբան, Ռաֆայել Իշխանյան. Հայ գրքի պատմություն, 2012, էջ 9-14:
39. Католикос, Православная Энциклопедия, том 32, 2013, стр. 42-48.
40. Киракос Гандзакеци, Православная Энциклопедия, том 34, 2014, стр. 80-82.
41. Православная Энциклопедия, том 41, 2016, стр. 435-438.
42. Քրիստոսի անձեռակերտ պատկերի պատմության հայկական խմբագրությունները. «Արշալույս քրիստոնեության Հայոց», (Գիտաժողովի նյութեր), Երևան, 2016, էջ 109-120:
43. Հայ գրականության Մխիթարյանների կատարած պարբերաբաժանումները 19-րդ դարում, «Վենետիկի Մխիթարյան Միաբանություն-300» (Գիտաժողովի նյութեր), Երևան, 2017, էջ 431-444:
44. Ժողովրդական հավատալիքները Ահարոնյանի «Մասիսը» ստեղծագործության մեջ, «Ավետիս Ահարոնյան. Միջազգային գիտաժողովի նյութեր, 2016թ., դեկտեմբերի 15», Երևան, 2017, էջ 104-118:
45. Նախաբան, Հայ գիրքը 1931-1940, 2018, 15 VII-IX:
46. Ծանոթագրություններ, (Վլ. Կիրակոսյանի հետ), Հովհաննես Թումանյանի երկերի լիակատար ժողովածու 10 հատորով, հտ. 2, Քառյակներ, բալլադներ, թարգմանություններ, 2018, էջեր 528-555, 571-609, 626-663
47. Սերգեյ Սարինյան. Պատմաբանը և գրականության տեսաբանը, Հայ գրականության երկու դարը, գիրք 7, 2018, 3-8
48. Ծանոթագրություններ, (Վլ. Կիրակոսյանի հետ), Հովհաննես Թումանյանի երկերի լիակատար ժողովածու 10 հատորով, հտ. 3, Բանաստեղծություններ, 2019, 524-580:
49. (Լուսինե Վարդանյանի հետ), Предисловие. Арамян А., Очерки истории Армяно-испанских литературных и культурных отношений V-XXвв.
50. Ծանոթագրություններ, Հայր Ղևոնդ Ալիշան. Նամականի. հտ. երկրորդ (1871-1889), 2021, 351-406:
51. Ծանոթագրություններ, Հայր Ղևոնդ Ալիշան. Նամականի. հտ. երրորդ (1890-1901), 2021, 682-799:
52. Իրաքի հայոց առաքելական թեմը, Իրաքի հայերը. գիտաժողովի նյութեր (29-31 մայիս 2017), 2021, 399-438:
53. Սուրբ Էջմիածնի նպաստը Առաջին Հանրապետութեան արտաքին քաղաքականութեանը, Հայաստանի Ա հանրապետութեան 100-ամեակ. Գիտաժողովի նիւթեր (21-23 մարտ 2018), 2021, 505-525:
54. Եգիպտոսի հայոց թեմը, Եգիպտոսի, Սուտանի եւ Եթովպիոյ հայերը/1. Գիտաժողովի նիւթեր, 2022, 111-166: