Բնապահպանության խնդիրներն՝ Ադրբեջանում․ ջրային ավազանների աղտոտումը. «Գեղարդ» հիմնադրամ

«Գեղարդ» գիտավերլուծական հիմնադրամը այս անգամ անդրադարձել է Ադրբեջանի ջրային ռեսուրսների աղտոտման խորացող ճգնաժամին և դրա հետևանքով առաջացող բնապահպանական սպառնալիքներին։

«Խելամիտ և պատասխանատու ջրօգտագործումն այսօր համաշխարհային բնապահպանական օրակարգի առաջնահերթություններից է՝ պայմանավորված բնապահպանական սրացող ճգնաժամով։ Խնդիրն առավել ցայտուն է այն երկրներում, որտեղ զարգացած է հանքարդյունաբերությունն ու նավթի արդյունահանումը։

Ադրբեջանում, որտեղ նավթարդյունաբերությունը տնտեսության առանցքային ճյուղերից է, բնապահպանական մարտահրավերներն օր օրի ավելի են խորանում։ Օրհասական ու չափազանց մտահոգիչ է քաղցրահամ ջրերի՝ գետերի և լճերի աղտոտման աճող տեմպը։ Այս երևույթը լուրջ վտանգ է ներկայացնում ոչ միայն երկրի ներքին էկոհամակարգի, այլև՝ տարածաշրջանի բնապահպանական կայունության համար։

Ադրբեջանի տարածքում գտնվող լճերի և գետերի սանիտարական վիճակն անմխիթար է: Պատասխանատու մարմինները ոչ մի քայլ չեն ձեռնարկում ջրային ավազաններում սանիտարական պայմանների ապահովման համար։ Վերջիններիս անգործության և թողտվության պատճառով լճեր ու գետեր է թափվում մեծ քանակությամբ կենցաղային և շինարարական աղբ:

Բնապահպանական լուրջ խնդիրների առաջ է կանգնած Ադրբեջանի Մահմմադի գյուղի լիճը։ Հակասանիտարական է Բուլբուլա լճի տարածքը, իսկ Մասազըր լիճը վերացման վտանգի տակ է։

Վերջերս ձկների զանգվածային անկում գրանցվեց Ապշերոնի շրջանի Մահմմադի գյուղի՝ աղբավայրի վերածված լճում։ Ադրբեջանի Էկոլոգիայի և բնական պաշարների նախարարությունից հայտնել են, որ խնդիրն իրենց հետ կապ չունի, քանի որ միջադեպը տեղի է ունեցել մասնավոր տնտեսությունում: Ձկների մասսայաբար սատկելու պատճառն, ըստ Ադրբեջանի Գիտությունների ակադեմիայի Աշխարհագրության ինստիտուտի բաժնի վարիչ Անվար Ալիևի, կարող է լինել լճում հիգիենայի կանոնների խախտումը։

Իր հակասանիտարական վիճակով աչքի է ընկնում նաև Սաբունչիի շրջանի «Մազութլու» լիճը, որի տարածքից նախկինում նավթ են արդյունահանել։ Այսօր այն տեղի բնակիչների համար դարձել է աղբանոց։ Լիճ են թափվում նաև կոյուղաջրերը։ Բնապահպան Իսլամ Մուստաֆաևը, խոսելով տարածքում ստեղծված հակասանիտարական վիճակի մասին, փաստել է, որ Ապշերոնում առկա 250 լճերի մեծ մասը չի համապատասխանում սանիտարական և բնապահպանական պահանջներին:

Աղետալի է նաև «Զըխ» լճի էկոլոգիական վիճակը։ Մոտ 300 հեկտար տարածք զբաղեցնող լիճն ամբողջությամբ պատված է նավթի թափոններով և կեղտաջրերով: Դեռևս 9 տարի առաջ որոշում էր կայացվել վերականգնել էկոհամակարգը։ Ջրամատակարարման հարցերով զբաղվող «Azərsu» ընկերությունից հայտնել են, որ տվյալ տարածքի վերականգնման նախագիծը դեռևս քննարկման փուլում է, իսկ կոյուղաջրերը մինչ օրս շարունակվում են թափվել լճի տարածք:

Զաբրատ արհեստական լճի տարածքը նույնպես վերածվել է աղբանոցի: Ապօրինի նորակառույցների հարևանությամբ գտնվող լճի շրջակայքն ամբողջությամբ ծածկված է աղբով: Խնդրի առնչությամբ բնապահպանները դիմել են շրջանային գործադիր իշխանության ղեկավարությանը։ Որպես արդարացում՝ պատասխանատու մարմինները պատասխանել են, թե աղբն այլ տարածքներից է բերվել՝ հիմնականում երեկոյան ժամերին:

Սաբունչիի շրջանի Բուլբուլա լճում և դրա հարակից շրջաններում ևս հակասանիտարական վիճակ է: Տեղի բնակիչները պնդում են, որ կենցաղային աղբը երեկոյան ժամերին են բեռնատարներով թափում այստեղ: Որպես բողոքի նշան՝ տեղացիները փակել են աղբով լցված ավտոմեքենաների մուտքը լճի տարածք, բայց խնդիրը դրանով չի լուծվել:

Անմխիթար վիճակում գտնվող մեկ այլ լիճ էլ Սաբունչիի շրջանի Մաշթաղա ավանի տարածքում է։ Բնակիչների պնդմամբ՝ տեղական գործադիր իշխանության մարմիններին պատկանող բեռնատարները պարբերաբար թափոններ են տեղափոխում լճի տարածք: «Նրանք (խմբ․՝ նկատի ունի տեղական գործադիր իշխանության մարմիններին) ասում են, թե մաքրել են տեղանքը և աղբը տեղափոխել են այլ տարածք, մինչդեռ թափոնները լցրել են գետը»,- խնդրի մասին բարձրաձայնում է տեղացիներից մեկը, ով տեսանյութ է հրապարակել տարածքից։

Բաքվից 21 կիլոմետր հեռավորության վրա գտնվող Մասազըր լիճը կանգնած է վերացման եզրին: Տեղի բնակիչները հայտնում են, որ բեռնատարներով պարբերաբար հող և աղբ են տեղափոխում լճի տարածք: Համապատասխան մարմինները լճի արհեստական չորացումն արդարացնում են նրանով, որ լճի տարածքից աղ են արդյունահանում: Հարկ է նշել, որ, լճի չորացմանը զուգահեռ, զգալիորեն աճել է շրջակայքում կառուցված ապօրինի շինությունների թիվը։ Հետևաբար՝ կարող ենք եզրակացնել, որ լիճը չորացնում են արհեստականորեն՝ կառուցապատման նպատակով։

Բնապահպանական խնդիրներով մտահոգված բնակիչները պահանջում են անհապաղ միջոցներ ձեռնարկել Գյանջաչայ գետի մաքրման ուղղությամբ։ Բնակիչներից մեկը սոցիալական ցանցերում տեղադրել է տեսանյութ, որտեղ հստակ երևում են գետափի անմխիթար վիճակը, գետում թափված կենցաղային թափոնները:

«Հանրայնացնելու եմ, կտեսնեք, որ հանրապետության մակարդակով այս մասին բարձրաձայնելու եմ: Գետում այսքան աղբ․․․փաստ է, որ նետելու պահին թափողին տեսանկարահանել եմ»,-Լերիկի շրջանով հոսող Լանկարանչայ գետում աղբ թափող հանգստյան գոտու աշխատակցին է դիմում բնակիչներից մեկը։ Տեսանյութում երևում է Ադրբեջանի հարավային շրջաններով հոսող գետի հակասանիտարական վիճակն ու կենցաղային թափոնների կուտակումը։

Ջրային ավազանների հակասանիտարական վիճակը չի մտահոգում անգամ «Շրջակա միջավայրի պաշտպանության համար միջազգային երկխոսություն հասարակական միություն»-ը (IDEA), որի ղեկավարն Ադբրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի դուստր Լեյլա Ալիևան է։

Այսպիսով՝ կարելի է պնդել, որ Ադրբեջանի տարբեր շրջաններում բնապահպանական խնդիրները շարունակում են լուրջ սպառնալիք ներկայացնել շրջակա միջավայրի համար: Չնայած խնդրի առկայությանը՝ պատասխանատու մարմինները՝ ներառյալ տեղական իշխանությունները, կամ անգործության են մատնված, կամ անմիջականորեն նպաստում են աղտոտմանը՝ ելնելով անձնական բիզնես շահերից»: