Հայ դավաճաններ. Դավաճան Չոլախ Գևորգի պատիժը՝ Արամ Մանուկյանի հրամանով

1918 թվականի սկիզբը Հայոց պատմության ամենաբարդ ժամանակաշրջաններից մեկն էր: Այդ շրջանում բարդ էր թե՛ արտաքին քաղաքական դրությունը, թե՛ ներքին քաղաքական վիճակը: Այդ ամենից Հայաստանի ներսում օգտվում էին նաև մարդիկ, ովքեր իրագործում էին դավաճանական գործեր: Նմանատիպ անձանցից էր նաև երբեմնի քաջ մարտիկ Չոլախ Գևորգը, ով ահ ու սարսափ էր տարածում շատերի մոտ:

Գևորգի մասին դավաճանական լուրերը հասնում են նաև Արամ Մանուկյանին, ով միակ մարդն էր, ումից վախենում էր Չոլախ Գևորգը: Արամ Մանուկյանը մի հանձնարարություն է տալիս Գևորգին, որով պարզվում է դավաճանական լուրերի իսկությունը: Այդ շրջանում Արցախում և Սյունիքում թուրքերը շարունակում էին ահաբեկել հայերին և այդ առիթով Երևան եկած պատվիրակությունը խնդրում էր ռազմամթերք՝ թուրքերի և թաթարների դեմ պայքարելու համար: Որոշում է կայացվում ուղարկել 300 հրացան և կես միլիոն փամփուշտ: Ռազմամթերքը պետք է ուղարկվեր կարճ ճանապարհով՝ Շարուրով, որը թուրքերի կողմից հարձակման ամենավտանգավոր շրջաններից մեկն էր:

Այդ հանձնարարության մանրամասների մասին պատմում է Արամ Մանուկյանի մտերիմ ընկեր Արշալույս Աստվածատրյանը.

«Ահա այստեղ էր, որ Արամը հանձնարարեց Չոլախ Գևորգին՝ իր խմբով ուղեկցել Զանգեզուրի համար Նախիջևանի գծով ռազմամթերք տանող գնացքին: Գևորգը հանձն առավ, բայց ինքը անձամբ չգնաց խմբի հետ՝ ծածկելով այդ բանը Արամից: Ռազմամթերք տանող գնացքը Շարուրում ենթարկվեց խորտակման ու կողոպտվեց թուրքերի ձեռքով: Լուրը հասավ Երևան և բացվեց Գևորգի խաբեբայությունը»: (Աստվածատրյան Ա., «Արամը. Մահվան հիսունամյակի առթիվ», Երևան, 1991, էջ 113):

Լուրը հասնում է Երևան՝ Արա Մանուկյանին, ում բարկությունը չափ ու սահման չուներ: «Առաջին անգամն էի տեսնում Արամին այդ աստիճան վրդովված, զայրացած վիճակում: Ջղայնացած անց ու դարձ էր անում փոքրիկ սենյակում անկյունից անկյուն և ձեռքը թափահարելով հանդիմանում ու նախատում էր կահափայտի վրա հենված ու բոլորովին գունատված Չոլախ Գևորգին: Սենյակում, պատի մոտ, գլխիկոր, լուռ կանգնած էին երկու-երեք այլ խմբապետներ: Արամի վրդովմունքը անզուսպ էր: Նա ուղղակի թույն էր թափում Գևորգի գլխին նրա «աննամուս» վարմունքի համար: Սենյակի մթնոլորտը ծանր եկավ ինձ: Դուրս եկա ու նստեցի հարևան սենյակում: Պարզ հիշում եմ Արամի վերջին խոսքերը․ «Ես կանիծեմ այն ժողովրդի հերը, որ շան սատակ չի անի քեզ պես դավաճաններին»: (Նույն տեղում, էջ 113-114):

Այդ դեպքից հետո Չոլախ Գևորգը դասեր չքաղեց և շարունակեց իր դավաճանական գործունեությունը: Այդ ամենի արդյունքը եղավ այն, որ Արամ Մանուկյանի հրամանով գնդակահարվեց հայ դավաճան Չոլախ Գևորգը: Նա ստացավ իր արժանի պատիժը՝ գնդակահարվելով օրը ցերեկով Երևանի փողոցներից մեկում: