Օսմանյան փաստաթղթերը՝ ընդդեմ թուրքական ուրացման
Արտաքին
2 ժամ առաջ - 21:25 22-04-2025
Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցին ընդառաջ Թուրքիայի հանրային կարծիքի, պաշտոնական դիրքորոշման, գիտական շրջանակների տեսակետների և դրանցում փոփոխությունների մասին Ermenihaber.am-ը զրուցել է թյուրքագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Մելինե Անումյանի հետ:
- Թուրքիան մինչ օրս չի ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը՝ պատճառաբանելով պատմական փաստերի «քննարկման անհրաժեշտությունը»։ Ի՞նչ են իրականում բացահայտում օսմանյան արխիվները, և ի՞նչ պատասխան ունի այս տեսակետին հայ պատմագիտությունը։
- Այո՛, Թուրքիան Հայոց ցեղասպանությունը չճանաչելու համար տասնամյակներ շարունակ ներկայացրել է զանազան պատճառաբանություններ, այդ թվում՝ պատմական փաստերը գնահատելու պատրվակ։ Թեև օսմանյան արխիվները տարիներով փակ են եղել հայ և արտասահմանցի հետազոտողների առջև, այնուամենայնիվ, Հայոց ցեղասպանության թեմայով ուսումնասիրություններ կատարած գիտնականները նման պայմաններում անգամ կարողացել են գտնել և հրապարակել մեծ թվով արժեքավոր փաստաթղթեր, որոնք բացահայտում են ցեղասպանության կանխամտածված և զանգվածային բնույթը։
Թե՛ հայ և թե՛ համաշխարհային պատմագիտությունը վաղուց է տվել իր պատասխանն ուրացողների այդ տեսակետին․ Հայոց ցեղասպանությունն արդեն փաստարկված, ապացուցված և հիմնավորված իրողություն է, և թուրք ժխտողականներին ամենալավ պատասխանը տալիս են օսմանյան արխիվային փաստաթղթերը։ Հարկ է նշել, որ դրանց շարքում ամենակարևոր տեղն են զբաղեցնում Արամ Անտոնյանի հրապարակած թուրքական կառավարության հեռագրերը և 1919-1921 թթ․ Ստամբուլում Օսմանյան պետության Ռազմական արտակարգ ատյանում կայացած երիտթուրքերի դատավարությունների վավերագրերը։
Ընդհանրապես որևէ ցեղասպանություն փաստարկելու համար նախ պետք է ապացուցել, որ այդ հանցագործությունն իրագործած խումբը նախապես ծրագրել է այն։ Երիտթուրքերի դատական փաստաթղթերը, հատկապես, «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» և կառավարության գործիչների վերաբերյալ մեղադրական եզրակացությունը բացահայտում են, որ հայերի բնաջնջումը նախապես որոշվել էր «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» կենտրոնական կոմիտեի մանրամասն քննարկումների արդյունքում:
Այսպես, գրավոր կերպով դատարանին վկայություն տված օսմանյան երրորդ բանակի հրամանատար Մեհմեդ Վեհիբ փաշան հայտնել էր, թե հայերի հանդեպ կատարված վայրագություններն ու կոտորածները, ինչպես նաև ունեցվածքի կողոպուտը որոշված են եղել «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» կենտրոնական կոմիտեի կողմից, և որ այդ ջարդերի իրականացման համար Բեհաեդդին Շաքիրը հատուկ մարդասպաններ էր պատրաստել երրորդ բանակի շրջանում:
Կան այլ բազմաթիվ անհերքելի ապացույցներ և փաստեր, այնպես որ մենք՝ հայ մասնագետներս, արդեն պետք է լիովին ազատվենք ցեղասպանությունն ապացուցելու ցանկությունից և կենտրոնանանք Հայոց ցեղասպանության ասպեկտների և մանրամասների վրա։
Ամբողջական հարցազրույցը՝ սկզբնաղբյուր կայքում:
- Թուրքիան մինչ օրս չի ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը՝ պատճառաբանելով պատմական փաստերի «քննարկման անհրաժեշտությունը»։ Ի՞նչ են իրականում բացահայտում օսմանյան արխիվները, և ի՞նչ պատասխան ունի այս տեսակետին հայ պատմագիտությունը։
- Այո՛, Թուրքիան Հայոց ցեղասպանությունը չճանաչելու համար տասնամյակներ շարունակ ներկայացրել է զանազան պատճառաբանություններ, այդ թվում՝ պատմական փաստերը գնահատելու պատրվակ։ Թեև օսմանյան արխիվները տարիներով փակ են եղել հայ և արտասահմանցի հետազոտողների առջև, այնուամենայնիվ, Հայոց ցեղասպանության թեմայով ուսումնասիրություններ կատարած գիտնականները նման պայմաններում անգամ կարողացել են գտնել և հրապարակել մեծ թվով արժեքավոր փաստաթղթեր, որոնք բացահայտում են ցեղասպանության կանխամտածված և զանգվածային բնույթը։
Թե՛ հայ և թե՛ համաշխարհային պատմագիտությունը վաղուց է տվել իր պատասխանն ուրացողների այդ տեսակետին․ Հայոց ցեղասպանությունն արդեն փաստարկված, ապացուցված և հիմնավորված իրողություն է, և թուրք ժխտողականներին ամենալավ պատասխանը տալիս են օսմանյան արխիվային փաստաթղթերը։ Հարկ է նշել, որ դրանց շարքում ամենակարևոր տեղն են զբաղեցնում Արամ Անտոնյանի հրապարակած թուրքական կառավարության հեռագրերը և 1919-1921 թթ․ Ստամբուլում Օսմանյան պետության Ռազմական արտակարգ ատյանում կայացած երիտթուրքերի դատավարությունների վավերագրերը։
Ընդհանրապես որևէ ցեղասպանություն փաստարկելու համար նախ պետք է ապացուցել, որ այդ հանցագործությունն իրագործած խումբը նախապես ծրագրել է այն։ Երիտթուրքերի դատական փաստաթղթերը, հատկապես, «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» և կառավարության գործիչների վերաբերյալ մեղադրական եզրակացությունը բացահայտում են, որ հայերի բնաջնջումը նախապես որոշվել էր «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» կենտրոնական կոմիտեի մանրամասն քննարկումների արդյունքում:
Այսպես, գրավոր կերպով դատարանին վկայություն տված օսմանյան երրորդ բանակի հրամանատար Մեհմեդ Վեհիբ փաշան հայտնել էր, թե հայերի հանդեպ կատարված վայրագություններն ու կոտորածները, ինչպես նաև ունեցվածքի կողոպուտը որոշված են եղել «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» կենտրոնական կոմիտեի կողմից, և որ այդ ջարդերի իրականացման համար Բեհաեդդին Շաքիրը հատուկ մարդասպաններ էր պատրաստել երրորդ բանակի շրջանում:
Կան այլ բազմաթիվ անհերքելի ապացույցներ և փաստեր, այնպես որ մենք՝ հայ մասնագետներս, արդեն պետք է լիովին ազատվենք ցեղասպանությունն ապացուցելու ցանկությունից և կենտրոնանանք Հայոց ցեղասպանության ասպեկտների և մանրամասների վրա։
Ամբողջական հարցազրույցը՝ սկզբնաղբյուր կայքում:
Ամենից շատ դիտված
16:30 Անգրագիտությո՞ւն, թե՞ միլիարդների մսխում․ 100 դրամով տրանսպորտից ավելի շատ գումար էր հավաքվում, քան 150-ով
11:46 Հանգստացի, արա, հլը հոպ. ԱԺ-ում իրար են ծեծում
12:37 Մետրոն եք բերե՞լ, որ էսի ուզում եք հանեք․ հարց եմ տալիս ներկայիս հանցավոր ռեժիմին․ քասախցի
08:28 Աննա Հակոբյանին հրավիրել են ԳԱԱ. ախրանան նախօրոք դեսանտ է իջել․ Հրապարակ
12:02 Ձենդ կտրի՛ր, հլը, չընդհատես ինձ, եկել են այստեղ՝ վնգստում են․ Զարուհի Փոստանջյանը սաստեց ՔՊ-ականին
19:26 Լիլիթ Հովհաննիսյանը կնկարահանվի հոլիվուդյան ֆիլմի գլխավոր դերում
13:45 Ի՞նչ տարբերություն՝ Քասախ, թե Երևան․ ստեղից 2 քայլ վազելով մտնում ես Երևան․ քասախցի
13:44 Գնացե՛ք, 7 դուռ մոմ վառեք, որ Փաշինյանի օրոք եք ընդդիմություն․ Քրիստինե Վարդանյան
08:35 Քասախցիները կրկին փակել են Աշտարակ-Երևան մայրուղին. ՈւՂԻՂ
23:57 Հայաստանի ծանրամարտի կանանց և տղամարդկանց թիմերը՝ ԵԱ թիմային հաշվարկի հաղթողներ
Ձեզ գուցե հետաքրքրի
հետադարձ կապ
սոց․ ցանցեր
Կայքում հրապարակված նյութերը պարտադիր չէ, որ արտահայտեն oragir.news-ի խմբագրության տեսակետը: