Մի երեկո Էջմիածնի «Վերնատանը»․ Հովհաննես Թումանյան և Կոմիտաս

Հովհաննես Թումանյանը 1904 թ․ ամռանը Էջմիածնում Կոմիտասին էր հյուրընկալվել։ Թումանյանի այցով Կոմիտասի գողտրիկ բնակարանը մի «Վերնատան» էր վերածվել։

Հերթական հավաքներից մեկի ժամանակ Հովհաննես Թումանյանը սուսիկ–փուսիկ մոտեցավ լուսամուտին, հայացքն ուղղեց վեհափառ Մասիսներին ու սկսեց.

Ա՜խ, ինչ լավ են սարի վրա
Անցնում օրերն անո՜ւշ, անո՜ւշ,
Անրջային, թեթևասահ
Ամպն ու հովերն՝ անո՜ւշ, անո՜ւշ…
Ա՜խ, ինչ հեշտ են սարի վրա
Սահում ժամերն անո՜ւշ, անո՜ւշ,
Շվին փչեց հովիվն ահա,
Աղջիկն ու սերն անո՜ւշ, անո՜ւշ։

Նման քնքուշ ու նուրբ երգը չէր կարող ներկաների հիացմունքը չշարժել, և դեռ լրիվ չէին մարել անո՜ւշ, անո՜ւշ մեղմահունչ բառերի վերջին հնչյունները, երբ Մանուկ Աբեղյանը, որ համակ ուշադրություն դարձած՝ լսում էր երգը, հետաքրքրվեց տեքստի հեղինակով՝ մտածելով, որ մեղեդին զուտ ժողովրդական է։

-Տղամարդ եք, դե գտե՛ք,-պարծեցավ Թումանյանը,-ուրիշ ժամանակ գլուխ եք գովում։ Ու դարձավ Կոմիտասին.

-Երգի մե՛ծ վարպետ, հավանեցի՞ր, մեղեդին ձեզ դուր եկա՞վ…

-Դա հրաշք էր,-ասաց Կոմիտասը, որ արդեն հասցրել էր ձայնագրել ու վերարտադրել նույնությամբ՝ ավելի նուրբ ու քնքուշ պիանոյով,-կարելի է պարգևատրել այդ նուրբ մեղեդու հեղինակին,- ավելացրեց նա։

-Դե ինձ կրկնակի՛ պարգևատրեք, որովհետև թե՛ բառերի և թե՛ երաժշտության հեղինակը ես եմ,- ինքնագոհ ասաց Թումանյանը։