Ժակ Պրևեր. ըմբոստ ու տաղանդավոր բանաստեղծը

Ժակ Պրևերը Վիկտոր Հյուգոյից հետո համարվում է ֆրանսիացի ամենաընթերցվող գրողը։

1925-ից Ժակ Պրևերն սկսեց շփվել է սյուրռեալիստների, այդ թվում՝ Անդրե Բրետոնի և Լուի Արագոնի հետ ու թեև սկզբում ակտիվորեն մասնակցում էր սյուրռեալիստական շարժմանը, բայց չափազանց ազատատենչ էր որևէ խմբի լիիրավ անդամ լինելու համար այդ պատճառով շուտով 1930-ին «վտարվեց» այս խմբից Անդրե Բրետոնի կողմից։ Հենց նույն թվականին լույս տեսան նրա առաջին բանաստեղծությունները, իսկ 1931 թվականին հայտնվեց նրա առաջին մեծ հաջողությունը։

Նրա բանաստեղծությունները հիմնականում վերաբերում են Փարիզի կյանքին և հատկապես ընդգծում են կյանքը Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո։

Պրևերի բանաստեղծությունները թարգմանվել են աշխարհի բազմաթիվ լեզուներով: Պրևերը նաև մի շարք սցենարների հեղինակ է։ Կինոռեժիսոր Մարսել Կարնեի “Les enfants du paradis” (Դրախտի երեխաները, 1945) ֆիլմը, որի սցենարիստ Պրևերն է հաճախ համարվում է բոլոր ժամանակների մեծագույն ֆիլմերից մեկը։ Պրևերի մի շարք բանաստեղծություններ (այդ թվում «Մեռած տերևներ») կատարել են Իվ Մոնտանը, Ժուլիետ Գրեկոն, Էդիթ Պիաֆը, իսկ երաժշտության հեղինակը Ժոզեֆ Կոսման է։



Ժակ Պրևերը ծնվել է 1900-ի փետրվարի 4-ին Փարիզի արվարձան Նեյի-սյուր-Սենում։ Պրևերը հաճախել է Փարիզի Lycée Condorcet-ը և չնայած իր թատրոնի հանդեպ իր հետաքրքրությանը նա ձանձրացավ դպրոցում և թողեց ուսումը 15 տարեկանում, երբ ստացավ միջնակարգ դպրոցի դիպլոմը:

Նախքան 1920 թվականի մարտի 25-ին զինվորական ծառայության զորակոչվելը, նա կատարել է մի շարք տարօրինակ աշխատանքներ, այդ թվում ՝ գովազդային վահանակ նկարող:

Պատերազմից վերադառնալուն պես նա սկսեց գրել հակակոմունիստական ​​քարոզչական տեքստեր՝ շրջիկ թատերախմբի համար, որը բեմադրություններ էր բեմադրում գործարաններում, որոնք գործադուլ էին անում՝ ի պատասխան 1917-ի խորհրդային հեղափոխության։

Պրևերը բազմիցս ցուցադրել է իր անարխիստական ​​քաղաքական հայացքներն իր աշխատանքում և նույնիսկ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նացիստներից թաքցրել է իր հրեա ընկերներ Յոզեֆ Կոսմային և Ալեքսանդր Տրաուներին:

Պրևերի բանաստեղծությունները հայտնի են իրենց պարզությամբ և մատչելիությամբ, ինչպես նաև սյուրռեալիստական և երազային պատկերներով։ Պրևերը պացիֆիստ էր և կտրականապես դեմ էր պատերազմին: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ նա մասնակցել է ֆրանսիական դիմադրությանը և գրել հակապատերազմական բանաստեղծություններ, ինչպես օրինակ՝ «Բարբարան»՝ նվիրված պատերազմի ժամանակ զոհված մի երիտասարդ կնոջ։

Բարբարա

Հիշի՛ր, Բարբարա՛,
այդ օրն անվերջ անձրևում էր Բրեստի վրա:
Իսկ դու քայլում էիր ծիծաղկոտ,
անձրևոտ, ծաղկուն, հիացկուն,
անձրևի տակ,
հիշի՛ր, Բարբարա՛,
անձրևում էր անվերջ Բրեստի վրա:

Ես քեզ հանդիպեցի Սիամ փողոցում.
դու ժպտում էիր,
ես էլ էի ժպտում:
Հիշի՛ր, Բարբարա՛,
դու, որին չէի ճանաչում,
դու, որ ինձ չէիր ճանաչում,
բայց և այնպես հիշի՛ր այդ օրը, հիշի՛ր,
մի՛ մոռանա:

Կամարի տակ պատսպարված մի մարդ
կանչեց՝ Բարբարա՛,
և դու վազեցիր անձրևի միջով նրա մոտ՝
անձրևոտ, ծաղկուն, ծիծաղկոտ,
և նետվեցիր գիրկը նրա,
Հիշի՛ր այդ ամենը, Բարբարա՛:
Եվ մի՛ նեղացիր, որ քեզ դու եմ ասում.
ես դու եմ ասում բոլորին, ում շատ եմ սիրում
նույնիսկ եթե միայն մի անգամ եմ տեսել նրանց,
ես դու եմ ասում բոլորին, ովքեր սիրում են միմյանց,
նույնիսկ եթե նրանց չեմ ճանաչում:
Հիշի՛ր, Բարբարա՛,
մի՛ մոռանա
անձրևն այն երջանիկ ու խաղաղ
քո երջանիկ դեմքի վրա,
այն չքնաղ քաղաքի վրա,
անձրևը ծովի վրա,
զինանոցի
և Ուեսանի նավի վրա:
Օ՜, Բարբարա՛,
Ինչ տխմար բան է պատերազմը:
Ու՞ր ես դու հիմա
անձրևի տակ այս երկաթե,
արյունոտ, կրակե, պողպատե,
եվ նա, որ սեղմել էր քեզ իր գրկում՝
սիրահարված,
դեռ ո՞ղջ է, մեռա՞ծ, թե՞ կորած:

Օ՜, Բարբարա՛,
անձրևում էր անվերջ Բրեստի վրա,
ինչպես անձրևում էր մի ժամանակ,
բայց ուրիշ է անձրևն այս, հիմնիվեր փոխվել է ամեն բան.
սա սգո անձրև է, սոսկալի, հուսահատ,
սա փոթորիկ չէ անգամ, կամ որոտ՝
երկաթե, պողպատե, արյունոտ,
սրանք ամպեր են սովորական,
որոնք սատկում են շների նման
և անհետանում ջրի հոսանքով,
գնում են նեխելու հեռվում,
հեռո՜ւ, շա՜տ հեռու Բրեստից,
որից չի մնացել ոչինչ:

ֆրանսերենից թարգմանեց Ա. ԴԱՇՏԵՆՑԸ

«Բառեր»՝ Պրևերի առաջին բանաստեղծական ժողովածուն, հայտնվեց 1945-ի վերջին։ Ժողովածուն կազմել էր Ռենե Բերթելեն՝ բանաստեղծությունները հավաքելով մոռացված թերթերից, գրախոսություններից, կաբարեի երգերից և սրճարաններում ծրարների կամ թղթե սփռոցների հետևում գրված բանաստեղծությունները։ 1960-ականների կեսերին տպագրվել էր նրա պոեզիայի այս և այլ ժողովածուների ավելի քան մեկ միլիոն օրինակ:

Պրևերը գրում էր ազատ ոճի բանաստեղծություններ, պատահական հանգերով ու բառախաղերով։ Նա հայտնի էր բառախաղերի հանդեպ իր սիրով։ Բանաստեղծություններից մեկում՝ «Les Oiseaux du souci», նա գրել է «Les soucis sont des oiseaux / Les oiseaux sont des soucis» («Անհանգստությունները թռչուններ են / Թռչունները անհանգստություն են»): Զավեշտական էֆեկտի համար բառերի երկիմաստությունն ու հնչյունները մատնանշելու նրա տաղանդը հաճախ թարմացնող երանգ էր հաղորդում նրա հիմնականում պարզ և ծանոթ լեզվին: Չնայած նրան, որ նա շատ արագ դարձավ հայտնի բանաստեղծ իրականում բավականին զուսպ և ամաչկոտ էր, հազվադեպ էր հարցազրույցներ տալիս կամ հրապարակային ելույթներ ունենում:

Պրևերը սիրում էր այգեգործությամբ զբաղվել, հայտնի էր կենդանիների հանդեպ իր մեծ սիրով, ուներ մի քանի ընտանի կենդանի և հաճախ կենդանիներ էր ներառում իր պոեզիայում և ստեղծագործության մեջ:



Նա նաև նկարիչ էր, ստեղծում կոլաժներ և հաճախ իր նկարները ներառում էր իր պոեզիայի գրքերում և ֆիլմերի սցենարներում:

Պրևերն իրեն երբեք չի նկարագրել որպես բանաստեղծ, բանաստեղծ կամ սցենարիստ. փոխարենը նա իրեն համարում էր արհեստավոր, որը ցանկանում է զվարճացնել իր հանդիսատեսին:

1963-ին Պրևերը արժանացել է Պոեզիայի ազգային գլխավոր մրցանակին, որը ֆրանսիացի բանաստեղծի բարձրագույն պարգևն է։

Ժակ Պրևերը մնայուն ազդեցություն է թողել ֆրանսիական մշակույթի վրա: Նրա բանաստեղծությունները մատչելի էին և լի երևակայությամբ, իսկ երաժիշտների և կինոգործիչների հետ համագործակցությունը օգնեց ստեղծել ֆրանսիական արվեստի ամենասիրված գործերից մի քանիսը:

Ժակ Պրևերը մահացավ թոքերի քաղցկեղից 1977-ին։ Պոեզիայի ևս երկու ժողովածու՝ «Գիշերային արև» (Soleil de nuit (1980)) և «Հինգերորդ եղանակ» (La cinquième saison (1984)), հրատարակվել են հետմահու։ Այսօր Ժակ Պրևերի հիշատակի օրն է։



Արմինե Մուրադյան