Օսմանյան փաստաթղթերը՝ ընդդեմ թուրքական ուրացման
Արտաքին
1 ամիս առաջ - 21:25 22-04-2025
Հայոց ցեղասպանության 110-րդ տարելիցին ընդառաջ Թուրքիայի հանրային կարծիքի, պաշտոնական դիրքորոշման, գիտական շրջանակների տեսակետների և դրանցում փոփոխությունների մասին Ermenihaber.am-ը զրուցել է թյուրքագետ, պատմական գիտությունների թեկնածու Մելինե Անումյանի հետ:
- Թուրքիան մինչ օրս չի ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը՝ պատճառաբանելով պատմական փաստերի «քննարկման անհրաժեշտությունը»։ Ի՞նչ են իրականում բացահայտում օսմանյան արխիվները, և ի՞նչ պատասխան ունի այս տեսակետին հայ պատմագիտությունը։
- Այո՛, Թուրքիան Հայոց ցեղասպանությունը չճանաչելու համար տասնամյակներ շարունակ ներկայացրել է զանազան պատճառաբանություններ, այդ թվում՝ պատմական փաստերը գնահատելու պատրվակ։ Թեև օսմանյան արխիվները տարիներով փակ են եղել հայ և արտասահմանցի հետազոտողների առջև, այնուամենայնիվ, Հայոց ցեղասպանության թեմայով ուսումնասիրություններ կատարած գիտնականները նման պայմաններում անգամ կարողացել են գտնել և հրապարակել մեծ թվով արժեքավոր փաստաթղթեր, որոնք բացահայտում են ցեղասպանության կանխամտածված և զանգվածային բնույթը։
Թե՛ հայ և թե՛ համաշխարհային պատմագիտությունը վաղուց է տվել իր պատասխանն ուրացողների այդ տեսակետին․ Հայոց ցեղասպանությունն արդեն փաստարկված, ապացուցված և հիմնավորված իրողություն է, և թուրք ժխտողականներին ամենալավ պատասխանը տալիս են օսմանյան արխիվային փաստաթղթերը։ Հարկ է նշել, որ դրանց շարքում ամենակարևոր տեղն են զբաղեցնում Արամ Անտոնյանի հրապարակած թուրքական կառավարության հեռագրերը և 1919-1921 թթ․ Ստամբուլում Օսմանյան պետության Ռազմական արտակարգ ատյանում կայացած երիտթուրքերի դատավարությունների վավերագրերը։
Ընդհանրապես որևէ ցեղասպանություն փաստարկելու համար նախ պետք է ապացուցել, որ այդ հանցագործությունն իրագործած խումբը նախապես ծրագրել է այն։ Երիտթուրքերի դատական փաստաթղթերը, հատկապես, «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» և կառավարության գործիչների վերաբերյալ մեղադրական եզրակացությունը բացահայտում են, որ հայերի բնաջնջումը նախապես որոշվել էր «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» կենտրոնական կոմիտեի մանրամասն քննարկումների արդյունքում:
Այսպես, գրավոր կերպով դատարանին վկայություն տված օսմանյան երրորդ բանակի հրամանատար Մեհմեդ Վեհիբ փաշան հայտնել էր, թե հայերի հանդեպ կատարված վայրագություններն ու կոտորածները, ինչպես նաև ունեցվածքի կողոպուտը որոշված են եղել «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» կենտրոնական կոմիտեի կողմից, և որ այդ ջարդերի իրականացման համար Բեհաեդդին Շաքիրը հատուկ մարդասպաններ էր պատրաստել երրորդ բանակի շրջանում:
Կան այլ բազմաթիվ անհերքելի ապացույցներ և փաստեր, այնպես որ մենք՝ հայ մասնագետներս, արդեն պետք է լիովին ազատվենք ցեղասպանությունն ապացուցելու ցանկությունից և կենտրոնանանք Հայոց ցեղասպանության ասպեկտների և մանրամասների վրա։
Ամբողջական հարցազրույցը՝ սկզբնաղբյուր կայքում:
- Թուրքիան մինչ օրս չի ճանաչում Հայոց ցեղասպանությունը՝ պատճառաբանելով պատմական փաստերի «քննարկման անհրաժեշտությունը»։ Ի՞նչ են իրականում բացահայտում օսմանյան արխիվները, և ի՞նչ պատասխան ունի այս տեսակետին հայ պատմագիտությունը։
- Այո՛, Թուրքիան Հայոց ցեղասպանությունը չճանաչելու համար տասնամյակներ շարունակ ներկայացրել է զանազան պատճառաբանություններ, այդ թվում՝ պատմական փաստերը գնահատելու պատրվակ։ Թեև օսմանյան արխիվները տարիներով փակ են եղել հայ և արտասահմանցի հետազոտողների առջև, այնուամենայնիվ, Հայոց ցեղասպանության թեմայով ուսումնասիրություններ կատարած գիտնականները նման պայմաններում անգամ կարողացել են գտնել և հրապարակել մեծ թվով արժեքավոր փաստաթղթեր, որոնք բացահայտում են ցեղասպանության կանխամտածված և զանգվածային բնույթը։
Թե՛ հայ և թե՛ համաշխարհային պատմագիտությունը վաղուց է տվել իր պատասխանն ուրացողների այդ տեսակետին․ Հայոց ցեղասպանությունն արդեն փաստարկված, ապացուցված և հիմնավորված իրողություն է, և թուրք ժխտողականներին ամենալավ պատասխանը տալիս են օսմանյան արխիվային փաստաթղթերը։ Հարկ է նշել, որ դրանց շարքում ամենակարևոր տեղն են զբաղեցնում Արամ Անտոնյանի հրապարակած թուրքական կառավարության հեռագրերը և 1919-1921 թթ․ Ստամբուլում Օսմանյան պետության Ռազմական արտակարգ ատյանում կայացած երիտթուրքերի դատավարությունների վավերագրերը։
Ընդհանրապես որևէ ցեղասպանություն փաստարկելու համար նախ պետք է ապացուցել, որ այդ հանցագործությունն իրագործած խումբը նախապես ծրագրել է այն։ Երիտթուրքերի դատական փաստաթղթերը, հատկապես, «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» և կառավարության գործիչների վերաբերյալ մեղադրական եզրակացությունը բացահայտում են, որ հայերի բնաջնջումը նախապես որոշվել էր «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» կենտրոնական կոմիտեի մանրամասն քննարկումների արդյունքում:
Այսպես, գրավոր կերպով դատարանին վկայություն տված օսմանյան երրորդ բանակի հրամանատար Մեհմեդ Վեհիբ փաշան հայտնել էր, թե հայերի հանդեպ կատարված վայրագություններն ու կոտորածները, ինչպես նաև ունեցվածքի կողոպուտը որոշված են եղել «Միություն և առաջադիմություն կուսակցության» կենտրոնական կոմիտեի կողմից, և որ այդ ջարդերի իրականացման համար Բեհաեդդին Շաքիրը հատուկ մարդասպաններ էր պատրաստել երրորդ բանակի շրջանում:
Կան այլ բազմաթիվ անհերքելի ապացույցներ և փաստեր, այնպես որ մենք՝ հայ մասնագետներս, արդեն պետք է լիովին ազատվենք ցեղասպանությունն ապացուցելու ցանկությունից և կենտրոնանանք Հայոց ցեղասպանության ասպեկտների և մանրամասների վրա։
Ամբողջական հարցազրույցը՝ սկզբնաղբյուր կայքում:
Ամենից շատ դիտված
19:54 Փաշինյանի շարասյունը Սյունիքից վերադառնալիս ավտովթարի է ենթարկվել
12:06 Ալեն, քեզ էլ կհիշեն որպես «գավնասերիալներում խաղացող մարմնավաճառ», մարդկանց վրա թքող, Արցախը թուրքին հանձնող հակահայ
20:20 Փաշինյանի խոսնակը՝ ավտոշարասյան կողմից քաղաքացու վրաերթի ենթարկելու մասին
19:00 Արտակարգ դեպք՝ Երևանում հայտնի «Դալմա Գարդեն Մոլ» առևտրի կենտրոնում. կասկածյալներն օտարերկրացիներ են
20:15 Նիկոլական քարոզիչները ակտիվ կերպով փորձելու են սա ներկայացնել որպես «դժբախտ պատահար»
11:04 Նիկո՛լ Փաշինյան, 12300-ից միայն 300-ն է քո կողմնակիցը, այն էլ քեզ հետ եկած, մնացածը թքած ունեն
16:25 Նիկոլ Շնաբերանին լավագույնը կպատասխանի Նիկոլ Ազնվազարմը. Լևոն Զուրաբյան
22:40 Ոստիկանության «հերքող» տեսանյութում միանգամից աչքի է ընկնում Նիկոլի շարասյունը՝ հիստերիկ վարելու ոճով
12:32 Լևոն Տեր-Պետրոսյանը վերջում միշտ ճիշտ է դուրս գալիս. ոչ միայն նա, այլև պատմությունն արձանագրելու են՝ Փաշինյանը ազգակործան պատուհաս է
14:18 Թրամփը կարգադրել է Լոս Անջելես մտցնել Ազգային գվարդիայի 2000 զինվոր
Ձեզ գուցե հետաքրքրի
հետադարձ կապ
սոց․ ցանցեր
Կայքում հրապարակված նյութերը պարտադիր չէ, որ արտահայտեն oragir.news-ի խմբագրության տեսակետը: