Կրթական բարեփոխումներն էլ են անկատար մնալու, ինչպես ՔՊ մյուս խոստումները

Նոյեմբերի 18-ին ԿԳՄՍՆ-ն և ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը կազմակերպել են «Հայաստան-ԵՄ կրթական երկխոսություն» խորագրով համաժողով՝ Հայաստանում Եվրոպական միության աջակցությամբ։ Ժաննա Անդրեասյանը հանդես է եկել ողջույնի խոսքով։ Կրթության ոլորտի մասնագետների գնահատմամբ՝ նախարարի ելույթը նախընտրական գովազդի տրամաբանությամբ է կառուցվել։

Մասնավորապես՝ նշել է, որ կարևորում է բարձրագույն կրթության ոլորտի բարեփոխումների մեկնարկի և նոր օրենքի նախագծի վերաբերյալ բաց և անկեղծ քննարկումները։

Ողջունելի է, որ նախարարը կարևորում է բաց ու անկեղծ քննարկումները պետության և ժողովրդի համար կարևոր այս նախագծերի շուրջ։ Ենթադրելի է, որ ավելի շատ բացասական գնահատականներ են լինելու, քանի որ հանրության մեծ մասը, այդ թվում՝ ուսանողական համայնքը հոռետեսորեն է տրամադրված ՔՊ-ական բարեփոխումների, Ակադեմիական քաղաքի նկատմամբ։ Որոշ բուհեր հայտարարել կամ ակնարկել են այդ մասին։ Մյուսները դիվանագիտական լռություն են պահանում, մասնագիտական կարծիք չեն հայտնում։ Օրինակ՝ ԵՊՀ գիտխորհրդում քննարկվե՞լ են այս նախագծերը։

Նկատենք, որ հանրության մի մասին առաջին հերթին հետաքրքրում է, թե սովորողներն ի՞նչ են շահելու դրանից, և ԵՄ-ն ի՞նչ շահ է հետապնդում, ֆինանսավորելով կրթական բարեփոխումները Հայաստանում։

Երբ ամիսներ առաջ «Հայոց պատմության» 8-րդ դասարանի դասագրքի նախագծում գրվեց «Արևելյան Հայաստանի բռնակցումը Ռուսաստանին» վերնագիր, նույն պահին Մոսկվան նոտա հղեց։ Եվ Նիկոլ Փաշինյանի կարգադրությամբ՝ այդ վերնագիրն ու շեշտադրումը փոխվեց։ Սա հիմք տվեց ենթադրելու, որ բուհական կրթական ծրագրերից ևս չեն հանվելու խորհրդային-ռուսական շեշտադրումները, անկախության արժեքին համահույնչ տեքստեր չեն լինելու կրթական ծրագրերում։

Այսինքն՝ կրթական բարեփոխումների արդյունքում անկախ, ժողովրդավարական Հայաստանի քաղաքացու գիտակցություն չի արմատավորվելու։ Ռուսական կրթական էքսպանսիան շարունակվելու է։ Ազատ աշխարհի կրթական, գիտական նվաճումները չեն տեղայնացվելու։ Բուհավարտը մնալու է նույն մթության մեջ, և հանրության սոցիալ հոգեբանության առողջացման հարցում առաջընթաց չի լինելու։ Այս առումով՝ ի՞նչ իմաստ ունի կրթական բարեփոխումները, եթե բուհավարտի աշխարհահայցքն ու հավակնությունները մնալու են նույնը։

Բուհական ոլորտի բարեփոխումների առանցքում Ակադեմիական քաղաքի նախագիծն է, որով նախատեսվում է հիմնովին քանդել բուհական գործող ավանդույթներն ու հիմնել նորը, տեղափոխել բուհերը նոր կառուցվելիք շենքեր ու այնտեղ միավորել դրանք կլաստերներում։ Արդյունքում բուհական գործող համակարգը հիմնահատակ լուծարվելու է։ Բուհերի ներկայիս շենքերը, ենթադրաբար, վաճառվելու են, ինչը հռչակված բարեփոխումների ու Ակադեմիական քաղաքի քողարկված նպատակն է։ Մտավախություն կա, որ դասախոսների մի մասը այլ գործ է ճարելու, որ այդ համակործանման մասնակիցը չդառնա։ Իսկ ուսանողները երկար ժամանակ չեն կարողանալու հասկանալ, թե որտե՞ղ են հայտնվել, ի՞նչ են սովորում, ավարտելուց ի՞նչ են դառնալու և որտե՞ղ են իրացնելու իրենց ստացած խառը գիտելիքները։

Մեկ այլ կարևոր հանգամանք կա, որը հիմք է ենթադրելու, որ բուհական կրթության բարեփոխումները չեն հաջողվելու։ ՔՊ-ական իշխանությունը լուրջ քայլեր չի անում արտաքին ներդրումներ ներգրավելու, տնտեսությունը զարգացնելու ուղղությամբ։ Հետևաբար՝ բուհավարտին շարունակելու են ցածր աշխատավարձ առաջարկել։ Ու նա կրկին այլ գործ է փնտրելու, որ կարողանա ընտանիք պահել։ Այսինքն՝ բուհական կրթությունը շարունակվելու է արժեզրկվել։

Այս հիմնավոր հոռետեսությունը չեն կարող անտեսել բուհերի գիտխորհուրդները։ Եվ ենթադրելի է, որ ԿԳՄՍ նախարարի ակնկալած բաց ու անկեղծ քննարկումների արդյունքում բացասական եզրակացություններ են լինելու, որոնք հիասթափեցնելու են նաև ԵՄ-ին։ Թերևս՝ սա է պատճառը, որ կրթական բարեփոխումներին առնչվող նախագծերի բաց ու անկեղծ քննարկվումները ձգձգվում են, այդ թվում՝ ԵՊՀ գիտխորհրդում, որ ռիսկեր չավելացնեն, ԵՄ-ն չփոշմանի ու չկտրի ֆինանսավորումը։

ԵՄ ֆինանսավորման հետաքրքրությունն այս պահին մինիմալ է։ Ասում են, թե ՀՀ-ում քաղաքականություն որոշողները, խոստացել են, որ կարող են պայքարել տգիտության դեմ, ապահովել ներառականությունը և խորացնել անգլերենի ուսուցումը։ Եվ այս երեք խոստումներն են դրդել ԵՄ-ին փող տալ ՔՊ-ական իշխանությանը։ Ավելին՝ կասկած կա, թե «Պատմություն» դասագրքի հետ կապված վերը բերված պատմությունը միտումնավոր են սարքել, որ ԵՄ-ին ցույց տան, թե այս փուլում ավելին չեն կարող անել, քանի որ Մոսկվան չի թողնում։ ԵՄ-ն էլ իր հերթին մինիմալ փող է տալիս, ինչն իրականում թույլ չի տալու լուրջ բարեփոխումներ անել։

Կարճ ասած՝ կրթական բարեփոխումների նախագծերը մնալու են անկատար, ինչպես ՔՊ նախընտրական խոստումները։

Թաթուլ Մկրտչյան