Ադրբեջանի ռեժիմը Լեռնային Ղարաբաղի հայ բնակչության նկատմամբ էթնիկ զտում է իրականացրել․ զեկույց

Միջազգային հեղինակավոր «Freedom House» իրավապաշտպան կազմակերպությունը գործընկեր 6 այլ կազմակերպությունների հետ միասին 100 էջանոց զեկույց է պատրաստել՝ արձանագրելով, որ Լեռնային Ղարաբաղը հայաթափելու նպատակով Ադրբեջանի իշխանությունները նպատակային արշավ են իրականացրել։ Զեկույցը հրապարակվել է նախօրեին՝ Երևանում՝ Բաքվում մեկնարկած COP29 համաժողովին զուգահեռ։

Հաղորդվում է, որ Ադրբեջանի ռեժիմը Լեռնային Ղարաբաղի հայ ազգաբնակչության նկատմամբ իրականացրել է էթնիկ զտում, ինչի հետևանքով այսօր այնտեղ հայեր չեն մնացել։

Փաստահավաք առաքելության զեկույցը հիմնվում է հունիսին հրապարակված նախնական արդյունքների վրա, և այն ուսումնասիրում է Լեռնային Ղարաբաղում բնակվող հայերի վիճակը՝ սկսած Արցախյան 44-օրյա պատերազմին հաջորդած ժամանակաշրջանից մինչև 2023 թվականի սեպտեմբերյան ռազմական հարձակումն ու դրա հետևանքները։

Զեկույցը բացահայտել է մարդու իրավունքների խոշոր խախտումների բազմաթիվ դեպքեր, միջազգային հումանիտար և քրեական իրավունքի խախտումներ՝ Ադրբեջանի իշխանությունների կողմից Լեռնային Ղարաբաղի հայերի նկատմամբ՝ արտադատական սպանությունների, մի քանի ամիս տևած շրջափակման, հարկադիր տեղահանության և տեղահանությունից հետո մշակութային ջնջման ու գույքի ոչնչացման քաղաքականության միջոցով։

«Freedom House»-ում Հայաստանի ներկայացուցիչ Անդրանիկ Շիրինյանը ուշադրություն է հրավիրել այն բանին, որ Ադրբեջանի ռազմական հարձակումը և շրջափակման, սովի և սպառնալիքների կիրառումը դաժան մարտավարություն էր, որի նպատակը հայերի բռնի տեղահանությունն էր։ «Լեռնային Ղարաբաղում ադրբեջանական վարչակարգի անզուսպ գործողությունները վտանգավոր նախադեպ են ստեղծել ոչ ժողովրդավարական վարչակարգերի համար՝ հակամարտությունները դադարեցնել ուժի կիրառմամբ: Համաշխարհային հանրությունը պետք է ակտիվացնի իր ջանքերը Լեռնային Ղարաբաղից տեղահանված էթնիկ հայերի իրավունքների ոտնահարման դեմ պայքարելու համար և երաշխավորի, որ մեղավորները պատասխանատվության ենթարկվեն»,- ասել է նա։

Զեկույցում մասնավորապես արձանագրվել է․

«Ադրբեջանական պետության գործողությունները իրենցից ներկայացնում են էթնիկ զտումներ՝ բռնի տեղահանման միջոցով։

2023 թվականի սեպտեմբերին 100.000 էթնիկ հայերի տեղահանումը ինտենսիվ, տարիներ տևած արշավի գագաթնակետն էր։

Էթնիկ հայ բնակիչները ենթարկվել են իրենց իրավունքների և ազատությունների բազմաթիվ խախտումների։

Խախտումները Լեռնային Ղարաբաղում շարունակվում են՝ հայկական մշակութային և պատմական ներկայությունը ջնջելու տեսքով»։

Միևնույն ժամանակ զեկույցում առաջարկվում են մի շարք քայլեր, որոնք որոնք ժողովրդավարական կառավարությունները կարող են ձեռնարկել՝ անպատժելիության դեմ պայքարելու համար: Առաջարկները հետևյալն են․

Պատասխանատվության ենթարկել անպատժելի գործողությունների համար: Աջակցել միջազգային ջանքերին` քրեական պատասխանատվության ենթարկել մարդկության դեմ հանցագործությունները և Լեռնային Ղարաբաղի բնակչության դեմ կատարված պատերազմական հանցագործությունները, այդ թվում՝ Միջազգային քրեական դատարան (ՄՔԴ) պետական ​​ուղղորդմամբ: Իրականացնել թիրախային պատժամիջոցներ, ինչպիսիք են ճանապարհորդությունների արգելքը և ակտիվների սառեցումն Ադրբեջանի պաշտոնյաների, ռազմական առաջնորդների և մարդու իրավունքների կոպիտ խախտումների և ռազմական հանցագործությունների մեջ ներգրավված անձանց նկատմամբ:

Պաշտպանել տեղահանված էթնիկ հայերի իրավունքները։ Հորդորել ադրբեջանական պետությանը պայմաններ ստեղծել տեղահանված հայերի Լեռնային Ղարաբաղ անվտանգ և կամավոր վերադարձի համար՝ անվտանգության ամուր երաշխիքներով և խտրականության չկիրառման երաշխիքներով: Աջակցել նախաձեռնություններին, որոնք պաշտպանում են բռնի տեղահանվածների իրավունքները։

Պաշտպանել հայկական մշակութային ժառանգությունը։ Հորդորել Ադրբեջանին պահպանել մշակութապահպանության միջազգային չափանիշները և կանխել հայկական մշակութային արժեքների հետագա ոչնչացումը կամ փոփոխությունը: Պաշտպանել Ադրբեջանի համագործակցությունը ՄԱԿ-ի կրթության, գիտության և մշակույթի կազմակերպության (ՅՈՒՆԵՍԿՕ) և այլ համապատասխան մարմինների հետ՝ աջակցելու անկախ մոնիտորինգային առաքելություններին և խթանելու միջազգային երկխոսությունը՝ այդ վայրերի պաշտպանության և վերականգնման համար:

Փաստահավաք առաքելության կազմում ընդգրկված էին հետևյալ իրավապաշտպան ու հասարակական կազմակերպությունները․ «Freedom House», «Միջազգային համագործակցություն՝ հանուն մարդու իրավունքների» (IPHR), «Ժողովրդավարության զարգացման հիմնադրամ» (DDF), «Հելսինկյան Քաղաքացիական Ասամբլեա» (Վանաձորի գրասենյակ), «Իրավունքների պաշտպանություն առանց սահմանների» (PRWB), «Իրավունքի զարգացման և պաշտպանության հիմնադրամ» (LDPF), «Truth Hounds»։