Որքան Հայաստանը մոտենա արևմուտքին, այնքան Ռուսաստանն ավելի խիստ է արձագանքելու․ քաղաքագետ

ԵԱՀԿ-ում ԱՄՆ նախկին դեսպան, ներկայում «Քարնեգի» հիմնադրամի քաղաքական հետազոտությունների գծով ավագ փոխնախագահ Դեն Բաերն նախօրեին հայտարարել է, որ հայերը պետք է պատրաստ լինեն ցուրտ ձմեռներին դիմանալուն։

«Այժմ նաև ժամանակն է ներկայացնելու իրատեսական սպասումները. սպասվող ճանապարհը լինելու է երկար: Պահանջվում են տևական կառուցվածքային բարեփոխումներ և ներդրումներ: Այն պահանջում է մի ամբողջ սերնդի աշխատանք: Մոսկվան, ամենայն հավանականությամբ, կփորձի խոչընդոտել գործընթացին: Հայերը պետք է պատրաստ լինեն դիմանալու ցուրտ ձմեռներին, իսկ մենք պետք է պատրաստ լինենք պահպանելու մեր տևական աջակցությունը»,- ասել է նա։

Oragir.News-ի հետ զրույցում քաղաքագետ Արա Պողոսյանը նշեց, որ, իր կարծիքով, այստեղ խոսքը բավականին երկարաժամկետ հեռնկարի մասին է։ Նա ենթադրում է՝ նման հայտարարության տեղիք են տվել այն մտահոգությունները, որ Հայաստանի և Ռուսաստանի հարաբերությունների սառեցման կամ կոնֆրոնտացիոն բնույթ կրելու պարագայում ՌԴ-ի կողմից լինելու է արձագանք, ու որքան ՀՀ-ն փորձի ավելի մոտենալ արևմուտքին, այդ արձագանքն այդքան ավելի խիստ է լինելու։

«Ռուսաստանը բնականաբար Հայաստանի վրա ազդելու բավականին լուրջ գործիքներ դեռևս ունի, որոնցից մեկն էլ էներգետիկ գործիքն է, որով ՌԴ-ն Հայաստանի և հայ ժողովրդի համար կարող է բավականին ծանր իրավիճակ ստեղծել։ Հայաստանը մինչև այժմ հնարավորություն չի ունեցել դիվերսիֆիկացնել իր էներգետիկ համակարգը, մասնավորպես գազի ներկրման աղբյուրները, իսկ դրանք իրականում այնքան էլ լայն չեն, ու այդ հնարավորությունն այնքան մեծ չէ, որքան անհրաժեշտ կլիներ ՀՀ-ին՝ էներգետիկ կախվածությունը թոթափելու համար։ Այս պարագայում շատ տրամաբանական է, որ եթե անգամ Ռուսաստանը մատակարարման շղթան չկտրի, ապա միայն գնային քաղաքականության փոփոխությամբ Հայաստանի և բնակչության՝ սպառողների համար կարող է չափազանց ծանր կացություն ստեղծել։

Եթե հիպոթետիկ ընդունենք, որ Ռուսաստանը Հայաստանին գազ կվաճառի այն գներով, որոնցով վաճառում էր Եվրոպային, ապա դա իսկապես հայկական տնտեսության վրա չափազանց բացասական էֆեկտ կունենա։ Ենթադրելի է, որ խոսքն այս սցենարին է վերաբերվում, ինչը գնալով կարող է առավել հավանական թվալ, և կարծում եմ, որ այս պահին գոնե ամերիկացի պաշտոնյայի հայտարարությունն այս համատեքստում կարելի է դիտարկել»,- ասաց նա։

Oragir.News-ի հարցին, թե հայկական կողմն ի՞նչ քայլեր պետք է ձեռնարկի, որպեսզի այս ամենը իրականություն չդառնա՝ Արա Պողոսյանը պատասխանեց, որ դրա լավագույն ճանապարհը կլիներ բալանսավորված արտաքին քաղաքականություն վարելը, ինչի անհրաժեշտության մասին վերջերս խոսում են նաև Հայաստանի իշխանությունները։ Քաղաքագետը նշեց՝ վատ է պատկերացնում, թե գործող իշխանությունն այդ բալանսավորված քաղաքականությունն ինչպես է վարելու, ինչպես են համատեղվելու ԵԱՏՄ-ի ու ԵՄ-ի հետ գործընկերությունը, որոնցից առաջինում ՀՀ-ն ունի լիիրավ անդամակցություն, երկրորդի հետ՝ ձգտում է դեպի անդամակցության։

«Սրանք, ըստ էության, իրար հակասող տնտեսական վեկտորներ են, որոնք ունեն նաև բավականին լուրջ քաղաքական ասպեկտ։ Մյուսը պաշտպանական համագործակցությունն է, և ես վատ եմ պատկերացնում, թե ինչպես է ՀՀ-ն մի կողմից շարունակելու լինել ՀԱՊԿ անդամ պետություն, ընդ որում հենց ՀԱՊԿ-ի ներսում ձևավորվել է այնպիսի քաղաքական կոնյուկտուրա, երբ գործնական և կիրառական պրակտիկայում ՀԱԿՊ անդամ երկրների ճնշող մեծամասնությունը ՀՀ-ի դաշնակից չէ՝ առնվազն Թուրքիայի և Ադրբեջանի հարցում, իսկ մյուս կողմից բալանսավորված քաղաքականություն վարի»,- շեշտում է նա։

Քաղաքագետի համոզմամբ՝ իսկապես լավագույն լուծումը կլիներ, եթե Հայաստանն իր արտաքին քաղաքականությունն այնպես կարողանար համադրել, որ հավասար հեռավորություն և մոտիկություն պահպաներ բոլոր բռևեռների հետ՝ ստալով իր համար ցանկալի արդյունքը։ Նա նշում է, որ դատելով Հայաստանի իշխանությունների քաղաքական խոսույթից, գործողություններից ու դրանց տրամաբանությունից, հակված չէ կարծել, որ բալանսավորված քաղաքականությունը լինելու է ՀՀ արտաքին քաղաքականության ռազմավարությունը։

Պողոսյանի համոզմամբ՝ սա ընդամենը էպիզոդիկ դրվագ է, ու ինչ-որ մի օր այդ բալանսավորված քաղաքականությունից ոչինչ չի մնալու, ինչպես ժամանակին երրորդ նախագահ Սերժ Սարգսյանն էր խոսում բալանսավորված արտաքին քաղաքկանության մասին, որն ի վերջո հանգեցրեց ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի անդամակցությանը։ Նա շեշտեց, որ Հայաստանի իշխանություններն ամեն ինչ արել են, որպեսզի բալանսավորված արտաքին քաղաքականության մասին իրենց թեզն առնվազն հավատ չներշնչի․ «Ինչպես կլինի հետագայում՝ կախված կլինի ինչպես միջազգային իրավիճակից, այնպես էլ Հայաստանի հիմնական դերակատարների՝ այս պարագայում իշխանությունների գործողություններից, որոնք անկեղծ ասած գոնե ինձ հույս և հավատ չեն ներշնչում»։

Անդրադառնալով Նիկոլ Փաշինյանի այն հայտարարությանը, որ ՀԱՊԿ-ը Հայաստանի անվտանգության և ինքնիշխանության համար սպառնալիք է՝ Արա Պողոսյանը նկատեց՝ սա ինքնին խոսում է այն մասին, որ բալանսավորված արտաքին քաղաքականության մասին այս պահին չենք կարող խոսել։ Նրա խոսքով՝ բալանսավորված քաղաքականության պարագայում եթե ՀՀ-ն ՀԱՊԿ-ից դուրս գալու նպատակ ունի, ապա դա պետք է արվեր չափազանց սահուն և այդ կառույցի հիմնական դերակատար ՌԴ-ի հետ նոր որակի հարաբերություններ հաստատելու ճանապարհով․

«Կարծում եմ՝ գաղտնիք չէ, որ Հայաստանը ՀԱՊԿ-ին անդամակցել է ոչ թե Ղազախստանի, Բեռլառուի հետ դաշնակցային հարաբերություններին հավատալով, այլ բացառապես այն նպատակով, որ այդ կառույցում կա ռուսական շահը և այնտեղ հիմնական կազմակերպիչն ու առաջնորդող ուժը Ռուսաստանն էր։ Եթե օրվա իշխանությունները ձգտում են ՀՀ-ն ՀԱՊԿ-ից անցնցում դուրս բերել, ապա դա պետք է անեն ՌԴ-ի հետ նոր որակի երկկողմ հարաբերություններ սկսի՝ բացատրելով վերջինիս, որ ՀՀ-ն սրանով չի անցնելու դեպի ՆԱՏՕ, համապատասխան երաշխիքներ տրամադրի և այլն։ Հակառակ պարագայում ՌԴ-ի կողմից ՀԱՊԿ-ը լքելու Հայաստանի որոշումը պարզապես ընկալելի չի լինելու, բայց կրկնեմ՝ Հայաստանի իշխանությունների կողմից արդեն իսկ արված հայտարարությունները, ձեռնարկված քաղաքական գործընթացներն այլևս հավատ չեն ներշնչում, և ես վատ եմ պատկերացնում, թե ինչպես ենք կարողանալու ՀԱՊԿ-ն անցնում լքել, եթե իհարկե այն ՀՀ-ի անվտանգության համար սպառնալիք են համարում»։

Արա Պողոսյանը հավելեց՝ որպես մասնագետ չունի այնքան տեղեկատվություն, որն իրեն թույլ կտար եզրակացություն անել, թե ինչպես է ՀԱՊԿ-ը Հայաստանի անվտանգության և տարածքային ամբողջականության համար սպառնալիք հանդիսանում։ Նա նաև ասաց, որ եթե գործող իշխանություններն այդպիսի տեղեկատվություն կամ փաստեր ունեն, ապա պարտադիր է, որ դրանք ներկայացնեն ժողովրդին։

Դավիթ Գույումջյան