Եվ հնչում է որպես աղոթք արքայական քո լեզուն․ այսօր Վահան Տերյանի ծննդյան օրն է

«Բանաստեղծի մեծությունը նրա հոգու խորության մեջ է, նրա ժողովրդի խորության մեջ է, նրա ժողովրդի էության մեջ, և դա պայմանավորում է նրա համամարդկայնությունը…»,- Տերյանին այսպես է բնութագրում Հովհաննես Շիրազը։

Այսօր ավանդաբար նոր տոմարով նշվում է Վահան Տերյանի ծննդյան օրը։

Տերյանը հայրենիքի, հայոց լեզվի, հայկական պետություն ունենալու երազանքի մեծ նվիրյալ էր, և դա արտահայտվում է ինչպես նրա քաղաքական գործունեությամբ, այնպես էլ հայոց լեզվի հանդեպ ունեցած պաշտամունքով։

Տերյանը մեր պոեզիայի լեզուն հասցրեց բյուրեղյա մաքրության, որը հետագայում շարունակեցին իր հաջորդները՝ Եղիշե Չարենց, Հովհաննես Շիրազ, Համո Սահյան և ուրիշներ։



Տերյանը հիանալի տիրապետում էր նաև ռուսերենին։ Նա կատարել է բազմաթիվ թարգմանություններ, համագործակցել է Մաքսիմ Գորկու և Վալերի Բրյուսովի հետ՝ հայկական մշակույթն ու գրականությունը ռուս ընթերցողին հասանելի դարձնելու ուղղությամբ։

Հայտնի է, որ 1914 թվի հունիսին Մաքսիմ Գորկին ապրում էր Ֆինլանդիայի Կիրյավալա գյուղի Լանգեի ամառանոցում: Տերյանը ամբողջ մի շաբաթ ապրել է Ֆինլանդիայում՝ Մ.Գորկու հետ միևնույն հարկի տակ, որպես նրա անձկալի հյուրը: Նրանք միասին ռուսերեն էին թարգմանում «Պեպո»-ն։

Իր բարեկամուհի Անթառամ Միսակյանին հասցեագրված 1957 թ. մեր նամակներից մեկում Տերյանը պատմում է այդ համագործակցության մասին․ «Հիմա ես Ֆինլանդիայում եմ, Գորկու մոտ: Նրա հետ միասին թարգմանում ենք «Պեպոն» (խե՜ղճ Անտենկա, հավանորեն Դուք չգիտեք, թե դա ինչ բան է: - Դա հայ գրող Սունդուկյանի պիեսն է):

Հիմա Պիտերում, կարծեմ, անհանգիստ է: Իսկ այստեղ լռություն է և անդորր: Այստեղ հրաշալի է: Ամպամած եղանակ է:

Մառախուղը փռվել է գետնի երեսին: Իսկ իմ սենյակում ճարճատում է բուխարին: Ա՜խ, ի՛նչպես լավ է:

Գորկու հետ միասին պարապում ենք բավական շատ: Այսօր նստեցինք 6 ժամ: Հիմա նա գնաց ընթերցելու, իսկ ես եկա իմ սենյակը և ուզում եմ Ձեզ նամակ գրել: Ինձ հաճելի է վերհիշել Ձեր մասին:

… Հիմա ես նորից մի առժամանակ ծանրաբեռնված եմ աշխատանքով – զբաղված եմ հայկական այս ժողովածուով: Դժվարին գործ է: Մեր պոեզիան լավն է, իսկ արձակը' բոլորովին անպետք, իսկ դու հարկադրված ես չարչարվել դրանով: Ես տևականորեն հետաձգել եմ իմ բոլոր աշխատանքները: Շուտով կսկսվեն պարապմունքները համալսարանում:

… Հիմա այնքան նոր բան կա, որ դժվար է գրել այդ ամենի մասին, և թեպետ հեռացել եմ աշխարհից, բայց հո չեմ կարող ինքս իմ մեջ ամփոփվել»:



Գորկին, ծանոթանալով Վահան Տերյանի իմացությանը, առաջարկել է գրել ռուսաց լեզվով, ինչը ընթերցողների ավելի մեծ շրջանակ և հետևաբար ավելի մեծ փառք ունենալու հնարավորություն կտար։

Առաջարկին ի պատասխան՝ Տերյանը գրում է․

Չեմ դավաճանի իմ Նվարդին,
Որքան էլ դյութես, օ՜, Շամիրա՛մ.
Որպես արքան այն`մանուկ Արան,
Չեմ դավաճանի իմ Նվարդին։
Որքան փորձանք գա իմ զոհ-սրտին,
Որքան էլ փայլըդ փայե նրան
Չեմ դավաճանի իմ նվարդին,
Որքան էլ դյութես, о՜, Շամիրա՛մ։