Երբ երկիրն ապրում է «լինող բանը կլինի» վտանգավոր տրամաբանության մեջ․ Փաստ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է

Ամեն անգամ, երբ հարցազրույցներ պատրաստելու նպատակով զանգահարում կամ հանդիպում եմ մշակույթի գործչի, մտավորականի, տարբեր ոլորտների փորձագետների և հարցեր ուղղում նրանց, առաջին մեծագույն ցանկությունս գիտե՞ք որն է՝ ուր որ է զրուցակիցս կասի, որ, չնայած ամեն ինչին, բազմաթիվ փորձություններին, պատերազմ կոչված արհավիրքին, այս մի լավ իրադարձությունն է տեղի ունեցել, ինչ-որ մի կարևոր հարցի վերջապես լուծում է տրվել: Բանաստեղծի հետ զրույցը գուցե այլ ուղղությամբ գնա, ասի՝ գիտես, շուտով գրքիս շնորհանդեսն է, հրավիրում եմ, նկարիչն էլ ուրախությամբ տեղեկացնի, որ միջազգային նկարչական սիմպոզիումի է մասնակցում, հայրենական ապրանք արտադրողն էլ ասի, որ շուտով հայկական բրենդը հասանելի կլինի նաև արտերկրում: Բայց ոչ:

Մեր երկիրը շարունակում է դոփել նույն տեղում, նույն անհայտության մեջ, քրեական տարաբնույթ գործերի խելահեղ շրջապտույտում, ավելի հաճախ իրականությունից անասել ի կտրված, վարդագույն ակնոցներով: Նիկոլ Փաշինյանը պաշտոնական հանդիպման ժամանակ հայտարարում է, որ «ոչ պաշտոնական աղբյուրներից ստացած տեղեկությունների համաձայն՝ Ադրբեջանը մտադիր է նոր ռազմական բախումներ հրահրել Արցախում և հայ-ադրբեջանական սահմանին»:

«Ոչ պաշտոնական աղբյուրներ» բառակապակցության մեջ մի տեսակ երկմտանք կա, իսկ ի՞նչ է՝ մեր համապատասխան կառույցներն այլևս չե՞ն գործում, թե՞ միայն զբաղված են ներքին հարցերով: Ի՞նչ «ոչ պաշտոնական աղբյուրներ» պետական մակարդակով, ձե՞ռք եք առնում: Հասկանալի է, որ պաշտոնատար անձը գուցե ուղիղ չի հայտարարի նոր պատերազմի հնարավորության մասին, բայց այդպես չի կարող արտահայտվել երկրի՝ ոչ բարով փաստացի ղեկավարը: Այդ մակարդակով բոլորս էլ տեսնում ենք, որ «վիճակը վիճակ չէ». Երասխի ուղղությամբ կրակոցները, Շուշիից արձակված կրակահերթը, Սյունիքում և Գեղարքունիքում թշնամու կողմից պարբերաբար իրականացվող հրաձգությունները կամ էլ անասնագողությունը: Իսկ ինչպե՞ս ենք մենք արձագանքում այս լուրերին: Գրեթե անտարբեր ենք: Մեկ-երկուսը ստատուս կգրեն, մեկը խոհանոցում անեծքների տարափ կտեղա, երրորդն էլ կասի, որ «երկիրը երկիր չի», գնալու ժամանակն է: Ու վերջ: Մեր հասարակությունն էլ կարծես խորը թմբիրի մեջ լինի, առաջ պատերազմ բառը լսելիս անգամ մարդիկ վեր էին թռչում տեղներից, իսկ հիմա... հիմա՝ «լինող բանը կլինի» արտահայտության տրամաբանության մեջ անգամ երկիրն է կառավարվում, ո՞ւր մնաց, թե հասարակությունն ավելի հեռատես ու գիտակից դառնա:

Գուցե սա պարտության հետևանքն է, գուցե «մենք իրոք մահացել ենք, բայց ինքներս էլ տեղյակ չենք այդ մասին», գուցե… Այս ամենը մի կողմ դրած, հրեշտակի թևեր հագած՝ շատերը պատերազմ կոչվող արհավիրքից հետո անգամ խոսում են «ոչ բարով հարևանների» հետ հաշտության, հարաբերությունների հաստատման ու կարգավորման մասին: Մենք նման ենք «Չարի վերջի» մայր կկվին, որ հերթով իր ձագերին զիջում է աղվեսին՝ առանց պայքարի, առանց կռվի, առանց խոսքի: Հիմա, առավել քան երբևէ, մենք կկու ենք, որ միայն տալիս է, որ թույլ է տալիս, որ թշնամին շարունակի մնալ իր երկրի սուվերեն տարածքում, որ սահմանագծում անի սեփական քարտեզներով, աղվեսն էլ ասում է՝ «էս սարն իմն է, էս ծառն իմն է», Երևանը, Սևանն ու Զանգեզուրն իմն են: Մենք մի պահ ընդդիմանում ենք, հետո ցած իջեցնում մյուս կկվին՝ երկրորդ, հետո երրորդ ձագին փրկելու համար:

Չէ, փրկելու համար չէ, փրկելու իմիտացիա ստեղծելու համար, ինչպես հայտնի հայտարարությունը՝ 30.000 զինվորի կյանքը փրկելու մասին: Իսկ մեր իրականության մեջ, կարծես թե, չկա այն խորամանկ ագռավը, որ ճար կանի, մեզ աղվեսից կփրկի, որովհետև այդպես էլ չսովորեցինք, որ մեզ փրկողը մենք ենք: Կյանքը ստիպում է առաջ ընթանալ: Բայց մենք, ավաղ, փորձում ենք առաջ գնալ՝ առանց ներկան հասկանալու: Մենք դասեր չենք քաղում ո՛չ որպես պետություն, ո՛չ որպես հասարակություն: Չենք սովորում մեր սխալներից ու շարունակում ենք աստվածացնել նրանց, ովքեր «քաջնազարների» նման բազմեցին պաշտոններին ու մեզ համոզեցին, որ մենք «ձախորդ փանոսներն ենք», որ մեզ տարիներ շարունակ թալանել են, իսկ իրենց՝ մեր փրկիչներին, «նախկիններն» օր ու արև չեն տալիս, չեն թողնում աշխատել: Իրենք մարդկանց հետ խոսում են փաստեր հրապարակելով՝ 10-ը, 100-ը:

Կուզեք՝ 1000 փաստ հրապարակեք «նոր Հայաստան» կոչվող միֆի մասին, միևնույնն է՝ ձեր «հպարտ» քաղաքացին օրեցօր ավելի վատ սոցիալական պայմաններում է հայտնվում, և դրա մեղավորը համաճարակն ու պատերազմը չեն, այլ ձեր անբարեխիղճ կառավարումը, ապաշնորհ պաշտոնյաները, որոնք մեծամասամբ զբաղված են սեփական ֆինանսական դրությունը բարելավելու գործով, ձեր պոպուլիզմով լեցուն ճառերը: Մենք չենք ասում, որ նախկինում կամ հիմա մեր իրականության մեջ «բարիկենդաններ» չկան, որոնք խաբեությամբ պետությունից ու քաղաքացուց «եղ ու բրինձ» են թռցնում, բայց քանիսի՞ «թաթիկները կտրեցիք»: Այս հարցի պատասխանն ընթերցողն ինքն իր մեջ կտա: Երեք տարուց ավելի ճառ ասացիք, բայց զանգն այդպես էլ չկախեցիք:

Մեր իրականության լավագույն արտացոլումը մեր հեքիաթներն են և առհասարակ մեր գրականությունը: Ցանկացած հարցի պատասխան կարելի է գտնել գրականության մեջ: Ստեղծագործությունները, որոնք գրված են տարիներ առաջ, պատմում են մեր ներկայի, մարդկանց վարք ու բարքի մասին: Իսկ մենք, մենք էլ մնում ենք սպասելով, թե երբ Փոքր Մհերը դուրս կգա Ագռավաքարից: Կարևորը՝ ուշ չլինի:

Մանրամասները՝ «Փաստ» օրաթերթի այսօրվա համարում