Շարլոթ Բրոնթե․ նա ասպարեզ եկավ արական կեղծանվամբ և դարձավ հայտնի կին գրող

Անգլիացի արձակագիր, բանաստեղծ Շարլոթ Բրոնթեն առավել հայտնի դարձավ իր «Ջեյն Էյր» վեպով, որը մինչ օրս համարվում է անգլիական դասական գրականության լավագույն ստեղծագործություններից մեկը։
Բրոնթեն ծնվել է 1816-ի ապրիլի 21-ին Անգլիայի Յորքշիր նահանգի Թորնթոն գյուղում։ Նա վեց երեխաներից երրորդն էր (5 աղջիկ և 1 տղա)։ Նրա ծնողները՝ Պատրիկ Բրոնթեն և Մարիա Բրանվել Բրոնթեն, Իռլանդիայից էին, բայց ապրում էին Անգլիայում, որտեղ հայրը՝ Պատրիկը, հոգևորական էր։ Բրոնթեն մեծացել է մի ընտանիքում, որտեղ մեծ կարևորություն էին տալիս կրթությանը։

Բրոնթեն մոլի ընթերցող էր։ Նրան հատկապես գրավում էին Ուիլյամ Շեքսպիրի, սըր Ուոլթեր Սքոթի և լորդ Բայրոնի ստեղծագործությունները։ Հետաքրքրականն այն էր, որ նա հիանալի կարող էր կարդալ մթության մեջ, թեև կարճատես էր։ Այդ ժամանակներում դա կարծես կախարդանք համարվեր։ Նա այնքան վատ էր տեսնում, որ ստիպված եղավ հրաժարվել դաշնամուր նվագելուց, քանի որ չէր կարողանում տեսնել իր առջև դրված նոտաները:

16 տարեկանում նա իր ստեղծագործություններից մի քանիսն ուղարկեց այն ժամանակվա հայտնի բանաստեղծ Ռոբերտ Սաութեյին: Վերջինս պատասխանեց, որ նա պետք է հրաժարվի իր երազանքներից, քանի որ «գրականությունը կնոջ համար չէ։ Բայց Շարլոթը շարունակեց գրել։ Նա և իր քույրերը առաջին անգամ տպագրվել են 1846-ին՝ Քուրեր, Էլիս և Էքթոն Բել արական կեղծանուններով։
Նրա գրական կարիերայի սկիզբ կարելի է համարել՝ 1847-ը, երբ հրատարակվեց «Ջեյն Էյր»-ը: Վեպն ակնթարթորեն հաջողություն ունեցավ և արագ դարձավ բեսթսելեր։ Մինչ «Ջեյն Էյր»-ը տպագրության հանձնելը Բրոնթեի առաջին վեպը՝ «Պրոֆեսորը», մերժվել է գրեթե բոլոր անգլիական հրատարակիչների կողմից։
Բրոնթեն հրատարակեց մի քանի այլ վեպեր ևս, այդ թվում՝ «Շիրլին» (1849) և «Ուիլեթը» (1853)։



Շարլոթ Բրոնթեի քույրերը՝ Էմիլին և էննը նույնպես գրողներ էր։ Էմիլի Բրոնթեի «Մոլեգին հողմերի դարավանդը» վեպը համարվում է դասական անգլիական գրականության գլուխգործոցներից մեկը։ Շատերը գիտեն նաև Շարլոթի եղբոր՝ Բրենուելի մասին, որը որ անհաջող սիրային կապից հետո, թմրանյութերի մեծ չափաբաժին օգտագործելով, ինքնասպան եղավ։

Բրոնթեի ստեղծագործություններն աչքի են ընկնում մարդկային ներաշխարհի վառ նկարագրություններով և ուժեղ, անկախ ու ոչ սովորական կին կերպարների շեշտադրումով։ Գրողը նաև անդրադառնում է ժամանակի կարևոր սոցիալական խնդիրներին, ինչպիսիք են կանանց և բանվոր դասակարգի ճնշումը: Նա մի քանի տարի աշխատել է որպես տնային դաստիարակչուհի՝ նախքան կսկսեր գրել։ Այդ փորձառությունը օգնել է գրել բանվոր դասակարգի կանանց կյանքի մասին:

Չնայած որպես գրող իր հաջողությանը, Բրոնթեն իր անձնական կյանքում բախվեց բազմաթիվ մարտահրավերների։ Նա միշտ վատառողջ էր, հաճախ տառապում էր ընկճախտից: Նա խորապես ազդվել էր իր քույրերի՝ Էմիլիի և Աննայի մահից։ Երկուսն էլ մահացան տուբերկուլյոզից՝ Էմիլին մահացել է 30 տարեկանում, իսկ Աննան՝ 29-ում։


Բրոնթեի ամուսինը՝ Արթուր Բել Նիքոլսը, նրա քահանա հոր օգնականն էր։ Նրանք սիրահարվեցին, երբ Արթուրն ապրում էր Բրոնթե ընտանիքի հետ: Զույգն ամուսնացավ 1854-ին, սակայն շուտով 1855-ի մարտի 31-ին, 38 տարեկան հասակում, հղիության հետ կապված բարդություններից Շարլոթը՝ իր դեռ չծնված երեխայի հետ մահացավ:

Շարլոթ Բրոնթեն զգալի ազդեցություն ունեցավ անգլիական գրականության վրա և շարունակում է նշանավորվել գրականության մեջ իր ունեցած ներդրումներով: Բրոնթեի «Ջեյն Էյր» վեպը բազմիցս ադապտացվել է կինոյի և հեռուստատեսության համար, իսկ Ջեյնի կերպարը մարմնավորել են այնպիսի դերասանուհիներ, ինչպիսիք են Ջոան Ֆոնթեյն, Միա Վասիկովսկան և Ռութ Ուիլսոնը:
Բրոնթեն իր ստեղծագործական կյանքի ընթացքում բախվեց մի շարք քննադատությունների՝ իր ոչ ավանդական կին կերպարների և արգելված թեմաների շուրջ արտահայտած անկեղծ կարծիքի համար: Այնուամենայնիվ, նրա աշխատանքը հետագայում նշանավորվեց ֆեմինիստ քննադատների կողմից, որպես կանանց իրավունքների հետագծող:

Այսօր Շարլոթ Բրոնթեն համարվում է վիկտորիանական դարաշրջանի ամենահայտնի և ազդեցիկ գրողներից մեկը:

Արմինե Մուրադյան