Ինչպե՞ս է «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի համբավը դրվում հարցականի տակ․ Փաստ

«Փաստ» օրաթերթը գրում է․

«Այսօր տեղի է ունենալու «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի 30-րդ նիստը։ Թվում է՝ թեկուզ հոբել յանական, բայց, միևնույնն է, հերթական նիստ է: Սակայն իրականում այն բավականին էական ենթատեքստեր ունի, քանի որ հիմնադրամի գործունեության շուրջ բազմաթիվ հարցականներ կան։ Խնդիրն այն է, որ հիմնադրամի աշխատանքի հետ են կապվում չարաշահումների դեպքեր, որոնց մասին մամուլում ու սոցցանցերում շատ է բարձրաձայնվել։ Նախ՝ մի փոքր «պատմական էքսկուրս». իշխանափոխությունից անմիջապես հետո Փաշինյանի կառավարության ուշադրության կենտրոնում հայտնվեց «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի գործունեությունը։

Ընդ որում, իշխանություններն ամեն կերպ ջանում էին ցույց տալ, թե նախկինում հիմնադրամի գումարների ծախսման հետ կապված չարաշահումներ են եղել, իսկ դա ազդել է հիմնադրամի համար միջոցներ ներգրավելու խնդրի վրա։ Դրանով էր պայմանավորված, որ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նիստերից մեկում Փաշինյանը հայտարարում էր, թե հիմնադրամը դարձել է Սփյուռքի կողմից ՀՀ իշխանությունների նկատմամբ վստահության ցուցիչ, իսկ հիմնադրամի գործունեությունը վերլուծելիս կարելի է իմանալ, թե ինչ մտահոգություններ են ի հայտ գալիս սփյուռքում։

Ըստ այդմ, Փաշինյանն ընդգծում էր կոռուպցիան արմատախիլ անելու անհրաժեշտությունը՝ փորձելով այդպիսով ցույց տալ, թե իր իշխանության օրոք Սփյուռքից և Հայաստանից միջոցներ հանգանակած անձինք կարող են վստահ լինել, որ հիմնադրամի գումարների ծախսումը լինելու է թափանցիկ ու հասցեական։ Ի դեպ, Փաշինյանի կառավարման շրջանում գոնե հանգանակված գումարների ավելացման տեսքով վստահության որևէ նշույլ չնկատվեց:

Եվ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի գումարների համալրման նպատակով ամենաշատ նվիրատվությունները և հանգանակությունները տեղի ունեցան միայն պատերազմի ընթացքում՝ հաշվի առնելով Հայաստանի ու Արցախի ծանր վիճակը և լուծման ենթակա խնդիրների ողջ բազմազանությունը։ Սակայն հետագայում պարզվեց, որ աշխարհասփյուռ հայության կողմից հանգանակված և «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամին նվիրաբերված ֆինանսական միջոցների մի զգալի մասը չի ծառայել իր նպատակին։ Եվ պատահական չէր, որ ակտիվ խոսակցություններ էին ծավալվում այն մասին, թե իշխանությունները քամուն են տվել պետական ֆինանսական միջոցները, պետբյուջեում չկան անհրաժեշտ գումարներ, և դրանք լրացնելու համար իշխանություններն անհրաժեշտ գումարները հիմնադրամի հաշվից են վերցրել իրենց տնօրինության տակ և, ըստ այդմ, ինչպես ցանկանում, այնպես էլ ծախսում են։

Ի վերջո, այս հարցի շուրջ բարձրացված աղմուկից հետո իշխանությունները ստիպված եղան խոստովանել, որ հիմնադրամի հաշվից 52 մլրդ դրամ գումար, որը կազմում է 107 միլիոն դոլար, փոխանցվել է պետբյուջե և անմիջականորեն հայտնվել կառավարության տնօրինության տակ։ Սա տեղի է ունեցել այն դեպքում, երբ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի կանոնադրության համաձայն, հիմնադրամի սեփականությունը չի կարող օգտագործվել ի շահ իր հիմնադրի։ Բնականաբար, հիմնադրամում հավաքագրված գումարների չարաշահումների հարցը նաև այդ հաստատության նկատմամբ անվստահության պատճառ կարող է դառնալ և աշխարհասփյուռ հայության ներկայացուցիչներն ուղղակի կարող են խուսափել գումարներ հանգանակելուց։

Թերևս դրանով էր պայմանավորված, որ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանը, որն ի պաշտոնե հանդիսանում է հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհրդի նախագահը, հարկադրված եղավ հիմնադրամի շուրջ խորացող անվստահության հետ կապված հայտարարություն անել, թե ստիպված է միջազգային աուդիտ հրավիրել։ Սակայն հետաքրքրական է, որ միջազգային աուդիտորական ընկերությունն այդպես էլ չհաստատեց գումարների ծախսագրումը և բավարարվեց միայն նշելով, որ կառավարության կողմից ներկայացված հաշվետվությունն իր բովանդակությամբ չի հակասում հիմնադրամի կոնոնադրությանը։

Ուշադրություն դարձրեք, խոսքը վերաբերում է հաշվետվության համապատասխանությանը հիմնադրամի կանոնադրությանը, սակայն հատկանշական է, որ հաշվետվության մեջ բացակայում է կապը հիմնադրամից փոխանցված գումարների և ծախսերի միջև։ Եվ չնայած մամուլում պարբերաբար հրապարակումներ են լինում գումարների վատնման ու ոչ թիրախային օգտագործման դեպքերի մասին, սակայն իրավապահ մարմինները այսքան ժամանակ անգամ որևէ փորձ չեն արել դրանց հիման վրա ստուգումներ իրականացնելու համար։ Ուստի բնական է, որ այս ամենին զուգահեռ «Հայաստան» համահայկական հիմնադրամի կողմից հավաքագրված և Հայաստանի պետական բյուջե փոխանցված միջոցների օգտագործումը ուսումնասիրելու նպատակով ընդդիմադիր «Հայաստան» և «Պատիվ ունեմ» դաշինքների նախաձեռնությամբ իրավունքի ուժով ստեղծվել է Ազգային ժողովի քննիչ հանձնաժողով։

Սակայն այս հարցում էլ շահերի բախման երևույթ է առաջ գալիս, քանի որ հանձնաժողովի անդամների գերակշիռ մասն իշխանական խմբակցությունից է, և արդեն պարզ է, թե նրանք ինչպիսի շահագրգռվածություն են ցուցաբերելու գումարների ծախսագրումները ստուգելու մասով։ Ստացվում է, որ դեռևս ԱԺ քննիչ հանձնաժողովը չի ավարտել իր աշխատանքը, սակայն հիմնադրամի հոգաբարձուների խորհուրդը, նիստ հրավիրելով ու հաստատելով հարցականի տակ դրված հաշվետվությունը, ըստ էության, լեգիտիմացնելու է գումարների վատնումները և չարաշահումները։ Իսկ դա անասելի վնաս կհասցնի այս խոշորագույն համահայկական կառույցի համբավին և հետագա գործունեությանը»: