For likely targets of spyware-- including journalists, human rights workers, and anti-corruption advocates-- here are some tips on how to check your phone for NSO's #Pegasus technology pic.twitter.com/w0OwFxO26P
— Citizen Lab (@citizenlab) March 25, 2019
Ադրբեջանի իշխանությունները օգտագործել են իսրայելական NSO Group ընկերության Pegasus լրտեսական ծրագրակազմը լրագրողների, իրավապաշտպանների և ընդդիմադիրների հեռախոսները լրտեսելու համար: Այս մասին ասվում է Կոռուպցիայի և կազմակերպված հանցավորության ուսումնասիրության կենտրոնի (OCCRP) հետաքննության մեջ:
Ինչպես գրում է «Настоящее время»-ն, Հունգարիան, Ղազախստանը, Հնդկաստանը, Իսրայելը, Բահրեյնը, Մեքսիկան, Մարոկկոն, Ռուանդան, Սաուդյան Արաբիան և ԱՄԷ-ն նշվում են այն երկրների շարքում, որոնց կառավարությունները թույլատրել են օգտագործել Pegasus-ը լրատվամիջոցների և իրավապաշտպան կազմակերպությունների ներկայացուցիչների դեմ:
Հետաքննությունը համատեղ հրատարակել են 16 հրատարակություններ, այդ թվում՝ The Washington Post-ը, The Guardian-ը և Israel Haaretz-ը: Այն հիմնված է 50,000 հեռախոսահամարների ցուցակի վրա, որոնք, հնարավոր է, գաղտնալսվել են: Ցուցակը ձեռք է բերել ֆրանսիական «Forbidden Stories» և «Amnesty International» շահույթ չհետապնդող կազմակերպությունները և տրամադրել լրագրողներին: Ցուցակի ամենահին գրառումները, ըստ ԶԼՄ-ների հաղորդագրությունների, 2016 թվականից են:
OCCRP-ի կողմից հայտնաբերված ցուցակում առկա 245 ադրբեջանական հեռախոսահամարներից մեկ հինգերորդը պատկանել է լրագրողներին, խմբագիրներին կամ մեդիաընկերությունների սեփականատերերին, այդ թվում`Meydan TV, «Ազատություն» ռադիոկայանի ադրբեջանական ծառայության, Azadliq.info-ի, ինչպես նաև Strateq․az-ի, Khural-ի, Musavat թերթի գլխավոր խմբագիրների լրագրողներին,13-րդ ալիքի հիմնադրին ու տնօրենին:
Լրագրողներից բացի, OCCRP- ն ցուցակում հայտնաբերել է ավելի քան 40 ադրբեջանցի ակտիվիստների և նրանց ընտանիքի անդամների: Նրանք ցուցակում են հայտնվել 2019 թվականին, ինչը համընկնում է երկրում տեղի ունեցող զանգվածային բողոքների հետ:
Նյութի հեղինակները պարզաբանում են, որ «չկա որևէ ապացույց, որ Ադրբեջանի կառավարությունը NSO Group-ի հաճախորդ է», այնուամենայնիվ, «ապացույցների մեծ մասը վկայում են, որ դա իսկապես այդպես է»:
«Դատական քննությունը հաստատում է, որ ցուցակի երկու համարներ վարակվել են Pegasus ծրագրակազմով: Ավելին, մի քանի անգամ ցուցակում հայտնված անձինք հրապարակավ հայտարարել են իրենց հեռախոսներից ստացված անձնական տեղեկությունների արտահոսքի մասին», - գրում են լրագրողները:
NSO Group-ը նշել է, որ քննիչների կողմից օգտագործված տվյալները «սխալ են մեկնաբանվել», և որ դա «թույլ չի տալիս իր հաճախորդներին չարաշահել իր ծրագրակազմը», որը «նախատեսված է միայն հանցագործներին և ահաբեկիչներին վերահսկելու համար»:
NSO Group Technologies Ltd. հիմնադրվել է 2010 թվականին իսրայելական բանակի «8200 ստորաբաժանման» կողմից: Այն զբաղվում է էլեկտրոնային հետախուզությամբ:
Lookout-ի փոխնախագահ Մայք Մարեյը ասել է, որ Pegasus-ը «ամենա պրոֆեսիոնալ լրտեսող ծրագիրն է», որը երբևէ հանդիպել է:
NSO Group- ը պնդում է, որ իր արտադրանքը մատակարարում է միայն իրավապահ մարմիններին. օրինակ, Pegasus-ի օգնությամբ է մեքսիկացի թմրաբարոն Էլ Չապոն 2016-ին ձերբակալվել։
2018-ի նոյեմբերին Տորոնտոյի համալսարանի Citizen Lab-ի հետազոտողները հայտարարել են, որ NSO Group ծրագիրը օգտագործվում է՝ սաուդացի լրագրող Ջամալ Խաշոգջիին լրտեսելու համար: Ստամբուլում Սաուդյան Արաբիայի հյուպատոսությունում սպանվել է The Washington Post-ի լրագրողը:
Pegasus-ը կարող էր օգտագործվել նաև WhatsApp-ի հաշիվները կոտրելու համար, որոնք պատկանում էին բարձրաստիճան պետական պաշտոնյաներին և ռազմական անձնակազմին հինգ մայրցամաքների առնվազն 20 երկրներից: WhatsApp-ը նաև մեղադրում է NSO Group-ին այս հաքերների ներգրավվածության մեջ: Թե ով է կանգնած եղել այս հարձակման հետևում, դեռ անհայտ է:
Pegasus-ն ի սկզբանե վարակել է հեռախոսները` օգտագործելով նպատակային ֆիշինգը` տեքստային հաղորդագրություններ կամ էլ-նամակներ, որոնք մարդկանց որսում էին որևէ հղումը սեղմելով (օրինակ` ապրանքի առաքման մասին, որը շահագրգռում է հարձակման հավանական զոհին): Վերջին տարիներին մշակողները համոզվել են, որ հեռախոսը վարակելու համար դրա սեփականատերը նույնիսկ հղման վրա կտտացնելու կարիք չունի: