Գերմանաբնակ հայ քանդակագործ Շավարշ Խաչատրյանի հետ զրուցել ենք արվեստ-քաղաքականություն կապի և հայաստանյան արվեստի ապագայի մասին:
- Պարո՛ն Խաչատրյան, քաղաքական այս վիճակն ազդու՞մ է արդյոք արվեստի վրա:
Այսօր Հայաստանում շատ բարդ իրավիճակ է ստեղծվել, և այն բնականաբար ազդում է բոլորի, այդ թվում նաև արվեստագետի կյանքի վրա:
Երկրում ստեղծված այս քաղաքական իրավիճակից տուժում է առաջին հերթին նրա զարգացումը:
Երբ քաղաքական իշխանությունները չեն հասկանում, թե իրենք ինչ են անում, զարգացման ինչպիսի տեսլական ունեն, ստեղծվում է նմանատիպ ճգնաժամային իրավիճակ:
Աշխարհում շատ կան քիչ բնակչությամբ, փոքր երկրներ, որոնք համշախարհային ճանաչում ունեն, և մենք էլ կարող էինք խելամիտ, հավասարակշռված կառավարման դեպքում հենց այդպիսի երկիր դառնալ՝ չնայած սահմանային իրավիճակին և բլոկադային:
Հայաստանում բարդ իրավիճակ է ստեղծվել, և արվեստագետների մեծ մասը, որն այսօր քաղաքականությամբ է զբաղվում, առաջնորդվում է միմյան սեփական շահով, մինչդեռ արվեստի մեջ պետք է գլոբալ մտածել: Միայն այդ դեպքում է, որ մարդը սեփական շահի ետևից չի ընկնում և ցանկանում է այնպես անել, որ ժողովրդի համար էլ լավ լինի:
Իհարկե, արվեստի զարգացումն ուղիղ կապ ունի տնտեսական թռչքի հետ, քանի որ արվեստագետը նույնպես մարդ է և պետք է կարողանա հոգ տանել իր ընտանիքի և առօրյայի մասին:
Սովետական տարիներին մենք սովոր էինք պետությունից ակնկալել գործ և առաջադրանքներ: Այս պայմաններում անձի անհատական զարգացումը բացառվում էր:
Հիմա մարդկանց ուղեղներում դեռևս սովետական մտածողությունն է պահպանվում, այսինքն՝ գործ տվեք աշխատեմ:
Քչերն են մտածում այն մասին, որ հիմա ինքներս պետք է գործ անենք, ինքներս պետք է մի բան ստեղծենք:
Իշխանությունների կողմից խոստացված տնտեսական թռիչքային աճը, ինչպես հայտնի է, տեղի չունեցավ:
Տպավորություն է, որ այդ մարդիկ 2018 թվականին փողոցից եկան իշխանության, գումար տեսան ու մնացած ամեն ինչի մասին մոռացան:
-Ձեր կարծիքով, արվեստը ծառայու՞մ է արդյոք քաղաքականությանը:
Կարծում եմ՝ ոչ, և այդպես մտածելու համար ես իմ պատճառներն ունեմ:
Թեպետ նույնիսկ այստեղ՝ Գերմանիայում, այս հարցի պատասխանը միանշանակ չէ, այնունամենայնիվ ես կարծում եմ, որ արվեստագետը պետք է լինի ազատ, ստեղծագործի հոգով:
Իհարկե, եղել են մարդիկ, որոնք իրենց արվեստով ծառայել են քաղաքականությանը, քննադատել են համակարգը, բայց ես կարծում եմ, որ քննադատել կարելի է լեզվով, այլ ոչ թե մի ամբողջ քանդակով:
20-րդ դարասկզբին Ռուսաստանում քաղաքական պատվերներ կատարող արվեստագետներից զատ գործում էին նաև արվեստագետների խմբեր, որոնք ազատ ստեղծագործողներ էին: Նրանց թվում էր նաև Մարտիրոս Սարյանը: Այս խմբերի փիլիսոփայությունը հոգևոր ազատություններն էին:
Ինչևէ, կարծում եմ, որ նկարիչը իր գործում պետք է ազատ լինի: Իհարկե նա կարող է նաև քաղաքականության այս կամ այն ուղղությանը պատկանել, բայց դա պետք է իր ընտրությունը լինի, այլ ոչ թե իրեն ինչ-որ մեկը հրամայի:
Ես ինքս մասնակցում եմ քաղաքական քննարկումներին՝ լեզվով: Փաշինյանին էշի վրա երբեք չեմ քանդակի:
- Իսկ ի՞նչ եք կարծում՝ կգա՞ մի օր, երբ Հայաստանում նույնպես համաշխարհային արվեստի գլուխգործոցներ կստեղծվեն:
Իհարկե կգա: Ամեն ինչ կախված է նրանից, թե Հայաստանն ինչպես տեր կկանգնի իր ավեստագետին: Քաղաքական գործիչը կմտածի՞ արդյոք արվեստագետի մասին, թե կսահմանափակվի միայն սեփական գրպանի մասին մտածելով:
Երկիրը գովազդի կարիք ունի, այն պետք է տեր ունենա: Իրավիճակը բարդ է և՛Հայաստանում, և՛ սփյուռքում:
Ես այսօր էլ Հայաստանում տեսնում եմ հրաշալի, կրթված երիտասարդների, որոնք ստվերի տակ կմնան այնքան ժամանակ, քանի դեռ երկիրը նրանց մասին հոգ չի տանում: Արվեստագետներն էլ իրենց հերթին պետք է պետության ու սփյուռքի հետ աշխատեն:
Պետությունը պետք է այնպես անի, որ արվեստագետները երկիրն աշխարհով մեկ ճանաչելի դարձնեն :